Stefan I Batory
(węg. Báthory István)
Był to Pan wysokiej urody, i krasny dosyć, twarzy pociągłej, płci rumiano czarnej, włosów czarnych, a zębów dziwnie białych, nosa kęs zakrzywionego, z jakim pospolicie Attylę malują.
Kronika wszystkiego świata Marcina Bielskiego
| rodzice |
|---|
| Stefan VIII Batory z Szilágysomlyó, wojewoda siedmiogrodzki | Katarzyna, córka podskarbiego korony węgierskiej Stefana Telegdi |
narodziny chrzest śmierć |
|---|
27 IX 1533
Szilágysomlyó 1533
Szilágysomlyó 12 XII 1586🕔17:00
Grodno |
| małżeństwa (konkubinaty) |
|---|
- ⚭ 1576 - 1586: Anna Jagiellonka
♔ 1 V 1576 - katedra w Krakowie
- ❤1584 - ?: nieznana z imienia córka leśniczego z Grodna
- związek niepewny; wspomina o nim tylko Walerian Nekanda Trepka w Liber generationis plebeanorum (Liber chamorum - spis osób i rodzin o wątpliwym szlachectwie)
- ❤/1585 - ?: nieznana z imienia córka burgrabiego zamku w Niepołomicach
- związek niepewny; wspomina o nim prezes kamery śląskiej w liście z 30 lipca 1585 roku do cesarza Karola II Habsburga, a także Marcin Laterna w swoich kazaniach podczas pogrzebu króla (wskazując jednak, iż są to tylko plotki)
|
| potomstwo (naturalne) |
|---|
- Kniaziowski (Knebowski) (1584 - po 1613)
- dwoje dzieci (przed 30 VII 1585 - po 30 VII 1585)
|
| terytorium | poprzednik | okres panowania | następca (pokrewieństwo) |
|---|
| Siedmiogród | Jan Zygmunt Zápolya | 1571 - 1576 | Krzysztof Batory (brat) |
|
| Rzeczpospolita | Henryk Walezy | 1575 - 1586 (♔ 1576) | Zygmunt III Waza |
1571
-(25 V) Stefan Batory zostaje wojewodą siedmiogrodzkim.
1575
-(IX) Najazd tatarski na Podole i Ruś Czerwoną.
-(4-5 X) Sejm konwokacyjny.
-(7 XI-15 XII)
Sejm elekcyjny (pod laską Mikołaja Sienickiego).
1576
-(28 I) Zjazd szlachty w Jędrzejowie.
- Zatwierdzenie elekcji Stefana Batorego.
-(1 II) Zajęcie Krakowa przez pospolite ruszenie popierające Stefana.
-(8 II) Stefan zaprzysięga
pacta conventa w kościele w Meggyes.
-Przekazanie władzy w Siedmiogrodzie bratu Krzysztofowi.
-(31 III-29 V) Obrady sejmu koronacyjnego (pod laską Andrzeja Firleja).
-(24 IV) Przybycie do Krakowa.
-(22 V) Cesarz
Maksymilian II Habsburg zaprzysięga
pacta conventa w kościele augustianów w Wiedniu.
-(24 V) Wojska nadworne odbijają zamek w Lanckoronie, bezprawnie zajęty przez Olbrachta Łaskiego (w 1574 roku), stronnika cesarza
Maksymiliana II.
-Reforma jazdy ciężkozbrojnej (rezygnacja z kopijników, zastąpionych przez husarię).
-(4 X-29 XI) Sejm w Toruniu.
- Przyjęcie przez Mazowsze praw koronnych (z zastrzeżeniem utrzymania pewnych własnych norm ujętych w tzw. Exceptach mazowieckich).
-(12 X) Śmierć cesarza
Maksymiliana II Habsburga.
1576-1577
-Konflikt z Gdańskiem.
- (IX 1576) Gdańsk odmawia uznania Stefana Batorego za króla.
- (15 IX 1576) Początek blokady miasta.
- (20 IX 1576) Gdańszczanie zostają uznani za buntowników (wobec niestawienia się na sąd królewski).
- (12 II 1577) Gdańszczanie zostają wyjęci spod prawa.
- (7 III) Stefan wydaje uniwersał wprowadzający całkowitą blokadę ekonomiczną miasta.
- Skierowanie całości handlu zagranicznego i spływu wiślanego do Torunia i Elbląga.
- (17 IV 1577) Wojska polsko-węgierskie (pod dowództwem kasztelana gnieźnieńskiego, Jana Zborowskiego) rozbijają pod Lubieszowem zaciężne oddziały gdańskie Hansa Winkelbrucha.
- (14 VI-12 XII 1577) Nieudane oblężenie miasta.
- (IX 1577) Odparcie najazdu floty gdańskiej na Elbląg przez wojska węgierskie pod dowództwem Kaspera Bekiesza.
- (12 XII 1577) Podpisanie w Malborku ugody z Gdańskiem.
- Stefan zgadza się na uchylenie statutów Stanisława Karnkowskiego, w zamian za uznanie swej władzy i wypłacenie przez miasto kontrybucji (w wysokości 200000 guldenów).
- (16 XII 1577) Rajcy gdańscy składają przysięgę wierności przedstawicielom królewskim.
1577
-(III-IV) Najazd tatarski na Podole, Wołyń i Ruś Czerwoną.
-(19-24 V) Synod prowincjonalny w Piotrkowie.
- (19 V) Przyjęcie ustaw trydenckich przez duchowieństwo polskie.
- (24 V) Obietnica samoopodatkowania się (subsidium charitativum) w celu werbunku wojsk zaciężnych.
-(VII-IX) Zajęcie Inflant (z Dyneburgiem) przez wojska moskiewskie (i wspomagającego je królewicza duńskiego, Magnusa).
-(17 VII) Zawarcie przymierza z sułtanem Muradem III.
-(27 IX) Stefan przekazuje Jerzemu Fryderykowi, margrabiemu Ansbachu prawo do opieki nad chorym psychicznie Albrechtem Fryderykiem, księciem pruskim (w zamian za hołd i 200000 guldenów).
- Początek formalnego powiązania Prus z Brandenburgią.
-(XI) Odbicie Dyneburga z rąk moskiewskich.
-(XI) Samowolna wyprawa Kozaków Iwana Podkowy do Mołdawii.
- (29 XI) Iwan Podkowa zostaje hospodarem Mołdawii (jako Jan Woda).
- Wzrost napięcia w stosunkach Rzeczypospolitej z Turcją.
1578
-(I) Iwan Podkowa wycofuje się z Mołdawii.
-(II) Wielki najazd tatarski na południowe kresy Rzeczypospolitej (spowodowany samowolą Iwana Podkowy).
-(20 I-6 III) Sejm w Warszawie.
- Zorganizowanie piechoty wybranieckiej wystawianej z dóbr królewskich w Koronie (1 chłop-żołnierz z 20 łanów).
- (20 II) Hołd pruski margrabiego Ansbach i Bayreuth, Jerzego Fryderyka Hohenzollerna.
- (3 III) Utworzenie Trybunału Koronnego (Lublin i Piotrków).
- (III) Iwan Podkowa przybywa do Warszawy.
- Stefan nakazuje uwięzienie Iwana Podkowy.
-(I-II) Odzyskanie Kiesi (Wenden) i 16 innych zamków inflanckich.
-(II) Udana obrona Kiesi przed wojskami Iwana Groźnego.
-(16 IX) Powstaje pierwszy rejestr kozacki, obejmujący 530 osób.
-Nadawanie szlachectwa możliwe wyłącznie podczas sejmu.
1579
-(II-III) Obrady sejmu warszawskiego.
-(1 IV) Stefan wydaje akt erekcyjny i akt fundacyjny Akademii Wileńskiej.
- (30 X) Papież Grzegorz XIII podnosi kolegium jezuickie w Wilnie do rangi uniwersytetu (nazwa: Academia et Universitas Societatis Jesu).
-(16 VI) Iwan Podkowa zostaje stracony we Lwowie.
- Poprawa stosunków z polsko-tureckich.
-(26 VI) Oficjalne wypowiedzenie wojny Moskwie.
-Zdobycie Połocka (30 VIII), Sokoła (11 IX) i Suszy (6 X).
- (13 XII) Oddziały stacjonujące w Połocku dokonują udanego najazdu i zdobywają Nieszczerdę.
-(15-21 X) Oblężenie Kiesi przez wojska moskiewskie.
- (21 X) Andrzej Sapieha, współdziałając z korpusem szwedzkim Jerzego Boye, dokonuje udanej odsieczy Kiesi.
1579-1580
-(23 XI-4 I) Sejm w Warszawie.
1580
-(10 IV) Jan Zamoyski wydaje przywilej lokacyjny dla Zamościa.
-(29 V) Stefan zostaje obdarowany przez papieża Grzegorza XIII Mieczem Poświęcanym i Czapką.
-(3 VIII-X) Wyprawa przeciwko Iwanowi Groźnemu.
- Zdobycie Wieliża (6 VIII), Uświatu (16 VIII), Wielkich Łuk (6 IX), Newla (IX), Ozieryszcza (X) i Zawołocza (23 X).
1581
-(22 I-8 III) Sejm w Warszawie (pod laską Stanisława Przyjemskiego).
- Powołanie Trybunału Litewskiego (na wzór Trybunału Koronnego).
- (6 III) Stefan ustanawia dla Anny Jagiellonki oprawę w księstwie mazowieckim (zabezpieczoną dożywociem).
-(5 VIII-22 X) Niszczycielski najazd Krzysztofa "Pioruna" Radziwiłła w głąb terytorium moskiewskiego.
1581-1582
-(8 IX 1581-6 II 1582) Oblężenie Pskowa przez Jana Zamoyskiego.
1582
-(15 I) Rozejm z Moskwą w Jamie Zapolskim (na okres 10 lat).
- Rzeczpospolita uzyskuje ziemię połocką, Wieliż, Ozieryszcze, Uświat oraz Inflanty.
-(4 X-25 XI) Sejm w Warszawie (pod laską Lwa Sapiehy).
- (4 X) Oficjalne wprowadzenie w Rzeczypospolitej kalendarza gregoriańskiego (po dniu 4 X nastąpił od razu 15 X).
-(4 XII) Utworzenie katolickiego biskupstwa inflanckiego ze stolicą w Wenden.
1583
-(lato) Samowolna wyprawa kozacka na tereny tureckie (zainicjowana przez Samuela i Krzysztofa Zborowskich).
- Kozacy niszczą Jahorlik i Tiahiń oraz galery tureckie.
- Pogorszenie stosunków z Turcją.
1584
-(wiosna) Sułtan Murad III decyduje o utrzymaniu pokoju z Rzeczpospolitą, w zamian za ukaranie winnych najazdu i wydanie przejętej artylerii.
- Ścięcie (i poćwiartowanie) 33 Kozaków na rynku we Lwowie.
-(11 V) Pojmanie Samuela Zborowskiego, banity i rzekomego spiskowca przeciwko Stefanowi i Janowi Zamoyskiemu.
- (26 V) Samuel Zborowski zostaje ścięty w Krakowie (z rozkazu Jana Zamoyskiego; na podstawie wyroku sądu starościńskiego).
- Wzrost opozycyjnych nastrojów szlachty.
-(14 VII) Przedłużenie rozejmu z Moskwą (na 1 rok).
-(XII) Ponownie zostaje przedłużony rozejm z Moskwą.
1585
-(15 I-28 II) Sejm w Warszawie (pod laską Stanisława Pękosławskiego).
- (22 II) Krzysztof Zborowski zostaje odsądzony od czci.
- Spór ze szlachtą zaniepokojoną postępowaniem króla wobec rodu Zborowskich.
- Utworzenie trybunału dla Prus.
- Ostateczne zniesienie statutów Stanisława Karnkowskiego.
- Zorganizowana zostaje piechota wybraniecka wystawiana z dóbr królewskich na Litwie.
1586
-Przygotowania do wyprawy moskiewskiej (mimo braku poparcia u szlachty).
-(6 III) Stefan zapisuje
Annie Jagiellonce sumę 30000 złotych (zabezpieczoną na dobrach Wielkiego Księstwa Litewskiego).
-(12 XII) Śmierć Stefana I Batorego w Grodnie.
