Henryk IV Prawy (Probus)
Urósł aż do pozazdroszczenia, tak dzięki odziedziczeniu po ojcu i stryju całego księstwa wrocławskiego, jak i przez zakup [innych] okręgów.
Kronika Jana Długosza
1266
-(3 XII) Śmierć
Henryka III Białego.
- Małoletni Henryk zostaje wysłany na dwór czeski w Pradze przez regenta, stryja Władysława, kanclerza Królestwa Czech.
1270
📖
[Władysław] umierając pozostawił na mocy prawa dziedziczenia tę połowę [po Henryku III] jako prawowitemu spadkobiercy Henrykowi IV, lubo bardzo małemu [...] Tym sposobem Henryk IV odziedziczył zarówno część ojca swego, jak stryja. - Kronika wielkopolska-(27 IV) Śmierć
Władysława.
- Henryk powraca do Wrocławia i obejmuje władzę nad całością księstwa.
- Przejęcie opieki nad małoletnim księciem przez króla czeskiego Przemysła Ottokara II.
1271
📖
Bolesław zaś wówczas zaczął wojnę z wrocławskim księciem. I poszli jemu na pomoc Lew, Mścisław, a Włodzimierz sam nie szedł, lecz posłał wojsko swoje z Żelisławem. - Kronika halicko-wołyńska-(VI) Dywersyjny najazd
Bolesława Wstydliwego,
Leszka Czarnego i
Konrada II mazowieckiego, wspieranych przez wojska ruskie, na księstwo wrocławskie w interesie Węgier prowadzących wojnę z Czechami.
1272
-(31 I) Henryk nadaje prawo mili miejskiej dla Wrocławia.
-Wrocław otrzymuje zezwolenie na budowę murowanych domów.
1273
-Uzyskanie prawa szrotu przez Wrocław.
-(lato) Zawarcie sojuszu z
Przemysłem II.
1274
-Uzyskanie prawa składu przez Wrocław.
-Henryk rozpoczyna akcję rewindykacji ponad 70 wsi założonych przez biskupa wrocławskiego na terenie książęcej "przesieki".
- Początek konfliktu z biskupem wrocławskim Tomaszem II.
1276
-(12 VII) Arbitraż 8 pełnomocników w sporze pomiędzy Henrykiem i biskupem Tomaszem II.
- Polubowne zakończenie konfliktu.
-Odkupienie ziemi krośnieńskiej (z Krosnem i zamkiem Gryf) z rąk arcybiskupa magdeburskiego (za cenę 10000 grzywien srebra).
1277
📖
[Bolesław Rogatka] upatrzywszy tedy chwilę sposobną do wykonania zamiarów, wysławszy służalców i łotrzyków, we czwartek przed niedzielą "Reminiscere" Wielkiego Postu, dnia osiemnastego lutego, nocą wyciąga z łóżka śpiącego i więzi księcia wrocławskiego Henryka Probusa, nie obawiającego się zupełnie stryjowskiej zasadzki i odpoczywającego spokojnie we dworze i swojej wsi Jelcz. Przewozi więźnia do swego zamku Wleń, wtrąca do ciężkiego więzienia w przekonaniu, że trudami uciążliwego więzienia potrafi skłonić bratanka Henryka do ustąpienia z pewnych zamków, miast i okręgów. - Kronika Jana Długosza-(18 II) Henryk zostaje porwany przez
Bolesława Rogatkę i uwięziony na zamku we Wleniu.
- Król czeski Przemysł Ottokar II przejmuje tymczasowy zarząd na księstwem wrocławskim.
- Bolesław Pobożny występuje z roszczeniem odszkodowawczym przeciwko Henrykowi, w związku ze stratami, które poniósł na skutek działań jego poddanych.
- Przemysł Ottokar II przekazuje Bolesławowi grody Habchenstein i Lubechowitz jako zastaw do czasu spłaty długu.
- Przekazanie Krosna (z zamkiem) w zastaw margrabiemu brandenburskiemu (w zamian za odstąpienie od popierania Bolesława Rogatki).
📖
[...] książę legnicki Bolesław wsparty przez swoich synów: Henryka, Bolesława i Bernarda, pierwszy wyprowadził swoje wojska i najechawszy zbrojnie ziemię wrocławską, zaczął ją pustoszyć i gnębić grabieżami i pożarami. Wojska wrocławian, które ruszyły przeciw niemu, by zapobiec mszczeniu swoich pól, uderzają na niego na polach między Skorolcem i Procanem i w sobotę, w dzień Św. Jerzego mimo złych wróżb, staczają bitwę. Jedni i drudzy walczyli z wielką zawziętością i okazywali tak wielki zapał do walki, że starcie trwało niemal do wyniszczenia jednej i drugiej strony, gdyż żadna nie chciała ustąpić z pola walki. Toteż Bolesław legnicki, widząc wielką rzeź swoich i przewidując, że w końcu muszą ponieść klęskę, z jednym tylko towarzyszem uciekł z pola walki, żeby się nie dostać w ręce wrocławian. Na koniec jego starszy syn Henryk, pełniąc obowiązki wodza i żołnierza, podjął na nowo walkę, która w wielu miejscach ustała albo osłabła. Okazując upór i wytrwałość pobił na głowę wrocławian i ich wojska posiłkowe [...] Zginęła w tej walce tak niezliczona ilość ludzi, że [rycerze] legniccy, chociaż zwycięscy, nie mogli szydzić ze zwyciężonych, bo krwawo zapłacili za zwycięstwo. W tej bitwie dostaje się do niewoli książę poznański Przemysł oraz wielu podległych mu rycerzy. - Kronika Jana Długosza-Odwetowa wyprawa
Przemysła II oraz książąt głogowskich (
Henryka III,
Konrada II i
Przemka) na rzecz porwanego.
- (24 IV) Zwycięstwo wojsk legnicko-jaworskich (dowodzonych przez Henryka Brzuchatego) pod Stolcem.
-(VII) Zjazd pokojowy we Wrocławiu.
- (15 VII) Przemysł Ottokar II przekazuje Bolesławowi Rogatce zachodni pas ziemi wrocławskiej (ze Środą, Strzegomiem i zamkiem Gryf).
- (22 VII) Henryk zostaje uwolniony.
-Prawdopodobny udział w zjeździe z królem czeskim Przemysłem Ottokarem II w Opawie.
1278
-Udzielenie militarnego wsparcia Czechom walczącym z królem niemieckim, Rudolfem Habsburgiem.
- (26 VIII) Wojska czesko-polskie zostają rozbite w bitwie pod Suchymi Krutami.
- Śmierć Przemysła Ottokara II.
-Henryk odrzuca tytuł księcia Rzeszy (zaproponowany przez Rudolfa Habsburga).
-Nieudana wyprawa do Pragi, w celu objęcia opieki nad małoletnim synem Przemysła Ottokara II,
Wacławem.
-Objęcie ziemi kłodzkiej.
-Wyjazd
Konrada II na studia (do Bolonii ???).
- Konrad II oddaje księstwo ścinawskie pod tymczasowy zarząd Henrykowi.
1279
-Zawarcie pokoju z Rudolfem Habsburgiem.
-Odkupienie Krosna od Brandenburgii (za cenę 6000 grzywien).
1280
-Najazd
Henryka Brzuchatego,
Bolka Surowego, Bernarda Zwinnego i margrabiego brandenburskiego Ottona na księstwo wrocławskie.
-Odwetowa wyprawa na księstwo jaworskie.
-(III) Zjazd w Wiedniu z Rudolfem Habsburgiem.
-Powrót
Konrada II do kraju.
- Henryk popada w konflikt z Konradem, gdyż nie chce mu zwrócić księstwa ścinawskiego.
1281
-
Konrad uznaje zwierzchnictwo Henryka.
📖
1280. [...] Tegoż roku książę [wielko]polski Przemysł drugi pojmany został w Sądowlu przez Henryka księcia wrocławskiego. - Rocznik poznański
---
A książę Henryk wrocławski, choć odczuwał głęboki zawód, iż w jego pułapkę wpadło mniej książąt, niż się spodziewał, nie zaniechał jednak wykonania zbrodniczego zamysłu, lecz łamiąc prawo gościnności i prawo narodów, a także prawo boskie i ludzkie, w zbrodniczy sposób sam, osobiście i przy pomocy swoich rycerzy, których spory oddział przywiózł ze sobą, więzi wymienionych książąt wielkopolskiego, legnickiego i głogowskiego pierwszego dnia po ich przybyciu na miejsce zjazdu, i uprowadzonych do Wrocławia zamyka każdego z osobna pod ścisłą strażą i w kajdanach. [...]
Książęta zaś zatrzymani przez Henryka w więzieniu, chcąc się wydostać z długotrwałej, przykrej niewoli, zawierają z nim układ w sprawie swego uwolnienia. Od księcia Wielkopolski Przemysła - choć był jego ciotecznym bratem - wytargowuje i wymusza ziemię rudzką, zwaną teraz wieluńską, twierdząc, że ona mu podlega i do niego należy, bo została niesłusznie zabrana jego przodkom. Gdy zaś od: swoich braci stryjecznych Henryka legnickiego i Henryka głogowskiego nie mógł wydrzeć żadnej części ich ziem, zobowiązuje ich, że w okresie pięciu lat będą mu służyć trzydziestu kopijnikami przeciw każdemu wrogowi w każdej potrzebie. - Kronika Jana Długosza-(II) Zjazd książąt w Sądowlu nad Baryczą.
-(2-6 IX) Spotkanie w Nysie z Mikołajem I, księciem opawskim i biskupem wrocławskim Tomaszem II.
ok. 1281
-Narzucenie zwierzchnictwa lennego
Przemkowi żagańskiemu.
ok. 1282
-Henryk zajmuje pieniądze (zbierane z upoważnienia papieża) przeznaczone dla
Leszka Czarnego do wykorzystania w walce z poganami.
1282
-(I) Biskup Tomasz II składa legatowi papieskiemu Filipowi z Ferno skargę na Henryka.
-(lato) Wyrok arbitrażowy Filipa z Ferno.
- Potwierdzenie odrębnego sądownictwa duchownego.
- Biskupstwo wrocławskie nie otrzymuje pełnego immunitetu dla dóbr nysko-otmuchowskich.
-Henryk nie uznaje orzeczenia legata i pozywa biskupa Tomasza II przed sąd wiecowy.
- Przejęcie ponad 40 wsi biskupich w kasztelanii otmuchowskiej.
1283
-Henryk organizuje zjazd książąt i wielki turniej rycerski w Nysie (mający na celu gospodarcze wyczerpanie dóbr biskupich).
1283-1284
-Walki z
Przemysłem II.
1284
-(12 III) Ogłoszenie wyroku Filipa z Ferno przez biskupa Tomasza II i wezwanie Henryka do jego wykonania.
- Henryk odwołuje się do Kurii Rzymskiej.
-(12 V) Tomasz II nakłada klątwę na Henryka.
- Papież Marcin IV zatwierdza klątwę.
-(28 IX/13 X) Spisek rodu Zarembów przeciwko
Przemysłowi II.
- Spiskowcy wydają Kalisz i Rudę w ręce Henryka.
- Nieudana próba odbicia Kalisza przez Przemysła II.
- Pertraktacje pokojowe z Przemysłem II.
- Henryk zwraca Kalisz Przemysłowi II, w zamian za grody w Ołoboku i Rudzie.
1285
-(9 I) Synod w Łęczycy.
- Zatwierdzenie klątwy ciążącej na Henryku.
- Wyznaczenie terminów konferencji pokojowych pomiędzy biskupem Tomaszem II i Henrykiem.
-(29 I/18 II) Najazd na ziemie
Leszka Czarnego.
-Nieudane rokowania pokojowe we Wrocławiu (12 II) i w Kaliszu (12 III).
-(III-IV) Henryk wkracza zbrojnie do Otmuchowa i Edelsteinu, miast biskupich.
-(24 V) Arcybiskup Jakub Świnka nakłada kolejną klątwę na Henryka, w związku z zagarnięciem przez niego funduszy przeznaczonych na wsparcie wyprawy krzyżowej do Ziemi Świętej, zdeponowanych w klasztorze dominikanów we Wrocławiu, a także pustoszenie dóbr biskupich.
-(29 VI) Skarga episkopatu polskiego na Henryka do papieża Honoriusza IV.
1286
-Papież Honoriusz III zatwierdza klątwę ciążącą na Henryku.
ok. 1287
-Rozwiązanie małżeństwa z Konstancją (spowodowane wrogą postawą
Mieszka i
Przemysła?).
-Małżeństwo z
Matyldą, córką Ottona V Długiego, margrabiego brandenburskiego.
1287
-(wiosna) Zjazd z
Leszkiem Czarnym w Opolu.
📖
Rycerze wielkopolscy uważając słusznie za największą i oczywistą hańbę to, że książę wrocławski Henryk IV za zwrot grodu Kalisza, który zagarnął swoimi zabiegami, pochlebstwami i obietnicami, naprawdę zaś dzięki zdradzie Sędziwoja, syna wojewody poznańskiego Jana, przejął w posiadanie zamek Ołobok z okręgiem, nie pytając o zezwolenie swego księcia wielkopolskiego Przemysła, wyruszają tam z zebranym wojskiem. Czternastego czerwca zaczynają szturmować gród Ołobok, który na mocy układu musiał na własny koszt wybudować książę Wielkopolski Przemysł i dzięki wielkiej zawziętości i uporowi zdobywają go. Kilku z nich zginęło, a kilku odniosło rany. Po wymordowaniu niektórych rycerzy śląskich, którzy stanowili załogę zamku, pozostałych zakuwają w kajdany i zarówno gród Ołobok, jak i jego okręg, który Henryk IV niesłusznie przyłączył do swego księstwa wrocławskiego, przywracają do dawnego stanu i przyłączają z powrotem do swojej ziemi i księstwa wielkopolskiego. Chociaż książę wrocławski Henryk IV bolał nad tą zdobyczą i przez wysłanych do księcia Wielkopolski Przemysła posłów domagał się oddania zamku Ołoboku z okręgiem, a ponieważ Przemysł odmawiał zwrotu, zaniechał walki w nadziei, że pomści kiedyś swą krzywdę podstępem, nie orężem. - Kronika Jana Długosza-(14 VI) Utrata grodu w Ołoboku na rzecz
Przemysła II.
- Nieudane zabiegi dyplomatyczne Henryka w sprawie odzyskania Ołoboku.
-(jesień) Wyprawa na Racibórz.
- Biskup Tomasz II poddaje się Henrykowi.
- Zdjęcie klątwy z Henryka.
- Henryk zobowiązuje się do naprawienia szkód wyrządzonych biskupstwu wrocławskiemu.
1288
-(11 I) Pasowanie
Henryka głogowskiego na rycerza.
📖
1288. Leszek, książę Krakowa, Sandomierza i Sieradza zmarł bezdzietnie. Po nim nastąpił, poprzez elekcję, Bolesław książę Mazowsza. Wkrótce jednak przybył Henryk książę Wrocławia, który [opanował] miasto na skutek zdrady rzeźników, zaś zamek przez [zdradę] Sułka [z Niedźwiedzia]; i wiele złego zdarzyło się w [tej] ziemi. - Rocznik Traski-(30 IX) Śmierć
Leszka Czarnego.
1289
-Walki (przy wsparciu
Henryka głogowskiego,
Bolesława I opolskiego i
Przemka ścinawskiego) z
Bolesławem II płockim,
Władysławem Łokietkiem i
Kazimierzem II łęczyckim.
- (26 II) Bitwa pod Siewierzem (na terytorium Kazimierza bytomskiego, lennika czeskiego).
- Utrata miasta Krakowa (bez zamku) na rzecz Władysława Łokietka.
- Porażki w starciach pod Skałą i Święcicami.
- (30 VII) Niszczycielski najazd Lwa, księcia halickiego na Śląsk (w okolice Nysy i Grodkowa).
- (VIII) Henryk odzyskuje władzę w Krakowie.
- Władysław Łokietek utrzymuje ziemię sandomierską.
-Przywilej lokacyjny dla Wieliczki.
1289/1290
📖
1289. [...] biskup Paweł pojmany i wielu ludzi zabito, ziemia spustoszona i wiele złego zdarzyło się. - Rocznik Traski
---
1290. Biskup Paweł pojmany przez ludzi Henryka [...] - rocznik krakowski-Pojmanie i (krótkotrwałe) uwięzienie biskupa krakowskiego Pawła z Przemankowa, przeciwnika władzy Henryka w Krakowie.
- Dobra biskupie w ziemi krakowskiej (m.in. zamek w Sławkowie) zostają tymczasowo zajęte przez wojska Henryka.
1290
-(23 VI) Przywilej immunitetowy dla biskupstwa wrocławskiego (dla dóbr nysko-otmuchowskich).
-Henryk zapisuje (na wypadek śmierci) ziemię krakowską
Przemysłowi II, księstwo wrocławskie
Henrykowi głogowskiemu, a ziemię kłodzką Przemyślidom.
-(23 VI) Śmierć Henryka IV Prawego we Wrocławiu.
