Władysław I Łokietek
Mąż dzielny umysłem i czynem, którego nie należy oceniać ze szczupłej jaką wziął od przyrodzenia postawy, ale z bohaterskiej duszy, co w niedużym lecz krzepkim mieszkała ciele. Od młodości aż do zgrzybiałego wieku zachował czerstwość umysłu i ciała. Gdyby kto o nim sądzić chciał z jego wzrostu, nie znalazłby nawet postawy godnej rycerza: ale ciało jego szczupłe i drobna postawa, dla której nazwano go Łokietkiem, jakby łokieć ledwo trzymającym miary, uzacniała dusza wielka, nagradzając wzrost niski bohaterskimi umysłu przymiotami.
Kronika Jana Długosza
1267
-(14 XII) Śmierć
Kazimierza Konradowica.
- Władzę regencyjną w księstwie brzesko-dobrzyńskim obejmuje księżna-wdowa Eufrozyna.
- Bolesław Wstydliwy udziela gościny małoletniemu Władysławowi na swoim dworze.
1273
-Zatarg Władysława i Eufrozyny z Krzyżakami.
1275
-(/1 V) Zakończenie regencji Eufrozyny.
- Władysław wraz z bratem Kazimierzem przejmują władzę w ziemi brzesko-dobrzyńskiej i opiekę nad małoletnim bratem Siemowitem (i przeznaczoną mu ziemią dobrzyńską).
1277
📖
Pogańscy bowiem Litwini nagle i niespodziewanie w święto św. Łukasza Ewangelisty najeżdżają w wielkiej liczbie ziemię łęczycką, która wtedy była w posiadaniu księcia Kazimierza, syna nieżyjącego księcia kujawskiego Kazimierza, rodzonego brata księcia sieradzkiego Leszka Czarnego, i pustoszą ją, siejąc śmierć, grabiąc i paląc domy. Spustoszywszy ją do woli wobec tego, że nikt nie stawiał oporu, po wymordowaniu starców i dzieci uprowadzają do strasznej niewoli wraz z bydłem i dobytkiem wielką liczbę ludzi obojga płci, ocenianą na około 40 tysięcy dusz. - Kronika Jana Długosza
---
W tym czasie silne wojsko Litwinów weszło do Polski, spustoszyło ogniem i grabieżą pogranicza ziemi brzeskiej, łęczyckiej i dobrzyńskiej, i zadało tak wielką klęskę ludowi chrześcijańskiemu mordując i porywając ludzi, że nikt nie potrafi określić ich liczby zgodnie ze stanem faktycznym. - Kronika ziemi pruskiej Piotra z Dusburga-(ok. 18 X) Niszczycielski najazd litewski na ziemię łęczycką, brzeską i dobrzyńską.
1281/1282
📖
Po tym zaś włożył diabeł w serce nienawiść, w dwóch Siemowitowiczów, w Konrada i Bolesława. Zaczęli być we wrogości wobec siebie i zwalczać się. Konrad żył z bratem swoim Włodzimierzem w jedności, a Bolesław żył z Lestkiem i bratem jego Władysławem w jedności. Bolesław skupił wojsko swoje i wziął pomoc sobie od Władysława i poszedł na brata swojego na Konrada, na gród Jazdów. Konrada nie było wówczas w grodzie i tak oto przystąpiwszy, wzięli gród. Prawo zaś było u Lachów takie: czeladzi nie zabierać, ani nie bić, lecz łupić. Gdy gród wzięli, zagarnęli w nim dóbr dużo i ludzi złupili. I jątrew swoją obłupili, księżnę Konradową i synowicę swoją obłupił i uczynił hańbę wielką bratu swojemu Konradowi. - Kronika halicko-wołyńska-Najazd
Bolesława II płockiego i Władysława na księstwo czerskie.
1282
-Objęcie kasztelanii kruszwickiej (z Kruszwicą i Radziejowem) z nadania
Przemysła II.
1285
-(15 VIII) Zjazd z
Przemysłem II i
Siemomysłem inowrocławskim w Sulejowie.
1286
📖
Włodzimierz tedy i Jerzy zaczęli przygotowywać wojsko swoje na Bolesława. Włodzimierz zaś posłał, podburzył Litwę. I tak oto poszli wszyscy. Jerzy książę z nimi szedł na Bolesława. [...] I tak poszedłszy, wzięli Sochaczew gród i pojmali w nim dóbr wiele i czeladzi, a machiny bojowe porąbali i tak nałupiwszy się poszli do siebie. - Kronika halicko-wołyńska
---
Książę Mazowsza i Czerska Konrad czując głęboką urazę o to, że gród i okręg Gostynin oderwany od jego działu i księstwa znajduje się we władaniu i w dziale stryjecznego brata, księcia Brześcia i Kujaw Władysława Łokietka, chcąc go zdobyć sprowadza sobie na pomoc i podjudza Litwinów i Rusinów. Żeby tym łatwiej udało się zdobycie zamku, posyła do Gostynina niektórych spośród swoich rycerzy, by dokonali zdrady i przekazali zamek w odpowiedniej porze, co do której umówił się z Litwinami i Rusinami. Kiedy więc w oznaczonym dniu Litwini i Rusini przybyli cicho i skrycie, a straż księcia Konrada udzieliła pomocy w przeprowadzeniu zdradzieckich planów, Litwini i Rusini zdobywają zamek Gostynin bardziej dzięki zdradzie księcia Konrada i jego służby, niż siłą i szturmem. Wśród rycerzy, których zastali w zamku, dokonali tak strasznej rzezi, że wielu wysiekli mieczami, pozostałych uprowadzili do nędznej niewoli. Przeszło 600 spośród szlachty i wieśniaków zginęło w tej klęsce lub dostało się do niewoli. Gród Gostynin, po okrutnym, dokonanym przez barbarzyńców przelewie krwi chrześcijańskiej przejął książę Mazowsza i Czerska Konrad. Chociaż on zdobył to, czego pragnął, to jednak — jak sądzę — dręczyły go prawdopodobnie nawet we śnie cienie ludzi, których pomordował. [...] Ci sami bowiem Litwini i Rusini, którzy mu pomogli w zdobyciu zamku gostynińskiego, w tym samym roku wtargnąwszy na Mazowsze zajmują zamek Sochaczew, zabierają i palą niedbale strzeżony zamek Płock, mordując ludzi obojga płci, niektórych zaś uprowadzając do niewoli. - Kronika Jana Długosza
---
1286. Zamek zwany Gostynin zostaje zdobyty przez Rusinów i Litwinów wskutek oszustwa Konrada; przelana jest niewinna krew wielu ludzi [...]
Tegoż roku po święcie Wniebowstąpienia Błogosławionej Dziewicy Marii, zamek płocki zostaje zdobyty przez Włodka [Łokietka] księcia brzeskiego i łęczyckiego. - Rocznik Traski-(lato) Najazd
Konrada II czerskiego, Rusinów i Litwinów na ziemie
Bolesława II płockiego.
- Konrad zdobywa Gostynin i Płock.
- (15 VIII/) Władysław odbija Płock z rąk Konrada.
ok. 1287
-Wydzielenie bratu
Siemowitowi ziemi dobrzyńskiej.
1288
📖
1288. Leszek, książę Krakowa, Sandomierza i Sieradza zmarł bezdzietnie. Po nim nastąpił, poprzez elekcję, Bolesław książę Mazowsza. Wkrótce jednak przybył Henryk książę Wrocławia, który [opanował] miasto na skutek zdrady rzeźników, zaś zamek przez [zdradę] Sułka [z Niedźwiedzia]. - Rocznik Traski-(30 IX) Śmierć
Leszka Czarnego.
1289
-Walki z
Henrykiem IV i jego koalicjantami (
Henrykiem głogowskim,
Bolesławem I opolskim i
Przemkiem ścinawskim).
- (26 II) Zwycięstwo pod Siewierzem (na terytorium Kazimierza bytomskiego, lennika czeskiego).
- Zajęcie miasta Krakowa (bez zamku).
- Zwycięstwa w starciach pod Skałą i Święcicami.
- (VIII) Henryk IV odzyskuje władzę w Krakowie.
-(23 IV) Zjazd w Brześciu Kujawskim z
Przemysłem II.
-(XI) Władysław przejmuje ziemię sandomierską (dzięki poparciu możnych małopolskich) od
Konrada II czerskiego.
1290
-(/25 III) Uwolnienie
Bolesława I opolskiego, po zapłaceniu przez niego okupu.
-(IX) Władysław zawiera układ sojuszniczy z Andrzejem III, królem węgierskim.
- (IX/24 XI) Małżeństwo Andrzeja III z księżniczką inowrocławską Fenenną, bratanicą Władysława (zawarte za jego pośrednictwem).
1291
-Niszczycielski najazd litewski na ziemię brzeską.
-Wyprawa biskupa bamberskiego Arnolda (w imieniu
Wacława II) do Małopolski.
- Udana obrona Sandomierza.
- Władysław zajmuje Wiślicę.
1292
-(VIII) Wyprawa
Wacława II (wspomaganego przez
Bolesława II płockiego,
Bolesława I opolskiego i
Kazimierza bytomskiego) przeciw Władysławowi i wspierającemu go bratu
Kazimierzowi.
- Utrata Sandomierza.
- Oblężenie Sieradza przez wojska czesko-płocko-opolskie.
- (9 X) Władysław i Kazimierz składają hołd lenny Wacławowi II.
- Władysław zrzeka się roszczeń do ziemi krakowskiej i sandomierskiej na rzecz Wacława II.
1293
-(7-12 I) Zjazd w Kaliszu.
1293-1295
-Pobyt
Siemowita dobrzyńskiego w niewoli litewskiej.
- Władysław obejmuje władzę regencyjną w Dobrzyniu.
1294
📖
Książę łęczycki Kazimierz nie pozostawił po sobie nikogo. Z tego powodu ziemię łęczycką otrzymał prawnie, tytułem spadku jego rodzony brat, książę kujawski Władysław Łokietek. - Kronika Jana Długosza-(10 VI) Śmierć brata
Kazimierza II łęczyckiego.
- Władysław przejmuje ziemię łęczycką.
1295
-(25-28 XII) Spotkanie z
Przemysłem II w Gnieźnie.
przed 1296
-(/8 II 1296; 23 IV 1289?) Małżeństwo z Jadwigą, córką
Bolesława Pobożnego.
1296
-(8 II) Śmierć
Przemysła II.
-(25 V/9 VI)
Leszek inowrocławski ustępuje z Pomorza Gdańskiego na rzecz Władysława, w zamian za kasztelanię wyszogrodzką.
1297
📖
1297. Książę Władysław zwany Łokietkiem wraz z Węgrami i Polakami spustoszył Śląsk. - Rocznik Traski-Wyprawy przeciwko
Henrykowi głogowskiemu (przy wsparciu węgierskim).
-(18 XI) Układ w Sieradzu.
- Władysław zrzeka się Małopolski na rzecz Wacława II (za cenę 5000 grzywien srebra).
1298
-(I/28 II) Wyprawa
Henryka głogowskiego na Wielkopolskę.
- Utrata Poznania i Kościana.
-(wiosna) Najazd (wraz z
Bolesławem II płockim) na Brandenburgię.
-(zima) Władysław ponownie przejmuje władzę w Poznaniu.
1299
-Nieudana próba odzyskania Wielkopolski przez
Henryka głogowskiego.
📖
Sam książę Władysław Łokietek popadł w błędy rycerzy i gwałcił dziewice i szlachetnie urodzone niewiasty. [...] Dlatego też biskup poznański Andrzej zważywszy krzywdy swego kościoła, kleru i ludu swojej diecezji oraz ucisk, na który się często uskarżał przed Władysławem Łokietkiem pisemnie, przez posłów i wreszcie osobiście, ale nie mógł uzyskać żadnej absolutnie poprawy, ani wymierzenia sprawiedliwości, [...] występuje w obronie i nakłada na całą diecezję poznańską interdykt. Dla potępienia tych wyrządzonych krzywd, zabrania wszędzie odprawiania nabożeństw. Ta kara skłoniła Władysława Łokietka do okazania żalu za wykroczenia, których się dopuścił lub których nie zakazał i do zachowania ostrożności przy podejmowaniu następnych przedsięwzięć. Dzięki temu za pośrednictwem pewnych osób duchownych i świeckich uzyskał pojednanie się z Kościołem i biskupem poznańskim Andrzejem oraz cofnięcie interdyktu kościelnego po uprzednim zwróceniu zagrabionego mienia. - Kronika Jana Długosza-Najazd na dobra biskupa poznańskiego, Andrzeja Zaremby, stronnika
Henryka głogowskiego.
- Biskup Andrzej Zaremba nakłada interdykt obejmujący terytorium biskupstwa poznańskiego.
- (/29 XI) Władysław zwraca biskupowi zagrabione mienie, w zamian za cofnięcie interdyktu.
-(23 VIII) Układ w Klęce.
- Władysław obiecuje przybyć do Pragi na Boże Narodzenie i uznać się tam lennikiem Wacława II w Wielkopolsce, na Kujawach i na Pomorzu oraz zrezygnować z roszczeń do Krakowa i Sandomierza.
-Lokacja Nakła nad Notecią na prawie magdeburskim.
-(25 XII) Niedotrzymanie układu klęckiego przez Władysława (książę spędził Boże Narodzenie w Kaliszu).
1300
📖
[Wacław II] księcia Władysława [Łokietka] wraz z księżną wypędził na wygnanie, objął księstwo pomorskie i odtąd miał je w posiadaniu przez całe swoje życie. - Kronika oliwska-(VII) Wyprawa
Wacława II na Wielkopolskę i Pomorze Gdańskie.
- Bunt możnych wielkopolskich.
- Władysław zostaje wygnany.
- Utrata Wielkopolski, Pomorza Gdańskiego, części Kujaw, ziemi sieradzkiej i łęczyckiej na rzecz Wacława II.
1302
📖
1302. Książę Władysław z Rusinami i Tatarami niszczy Sandomierz. - Rocznik małopolski-Władysław próbuje odzyskać władzę dzięki sprzymierzeniu się z Jerzym I, księciem halicko-włodzimierskim i Tatarami (?).
- Nieudany najazd na Sandomierz (?).
1304
📖
Tymczasem książę Władysław Łokietek, widząc przeciwnika swego króla Wacława [II], zatrudnionego wojną węgierską, wsparty pomocą Amadeja, u którego w gościnie przebywał, puścił się do Polski, i zamek Pełczyska należący do kościoła krakowskiego, a położony nad miastem Wiślica, opanował, wypędziwszy z Wiślicy załogę czeską przy pomocy sprzyjających mu mieszkańców. Miasto Wiślicę, położeniem swoim warowne, tudzież zamek i miasto Lelów, zdobył przemocą, i całą krainę wokół zmusił do uległości i hołdowania swojej władzy. - Kronika Jana Długosza-Władysław uzyskuje pomoc węgierską (oddziały Aba Amadeja).
- (jesień) Zajęcie Wiślicy, Pełczysk i Lelowa (Wrocieryżu).
1305
-Wybuch antyczeskiego powstania na Kujawach, w ziemi sieradzkiej i na Pomorzu.
-(21 VI) Śmierć
Wacława II.
- Władysław zdobywa ziemię sandomierską.
1306
-(25/26 I) Rozmowy pokojowe w Toruniu pomiędzy przedstawicielami
Wacława III (starosta wielkopolsko-kujawski Paweł z Pauelsteinu, biskup chełmiński Herman) i stronnikami Władysława (
Przemysł inowrocławski, biskup kujawski Gerward), przy pośrednictwie krzyżackim.
-(4 VIII) Śmierć
Wacława III przewodzącego wyprawie interwencyjnej do Polski.
-(1 IX) Zajęcie Krakowa.
- (2 IX) Przywilej dla biskupstwa krakowskiego (zatwierdzenie wszystkich przywilejów nadanych do tej pory, włącznie z przywilejami Wacława II).
- (12 IX) Kraków uzyskuje prawo składu.
-Zajęcie ziemi sieradzkiej, łęczyckiej, Kujaw i północno-wschodniego pasa Wielkopolski (z Nakłem, Kwieciszewem i Koninem).
-
Siemowit dobrzyński uznaje zwierzchnictwo Władysława i zostaje jego dziedzicznym lennikiem.
📖
Podówczas, po usunięciu Czechów, Pomorzanie jednomyślnie wezwali wyżej wspomnianego księcia Władysława, który przyjąwszy hołd i przysięgę wierności od rycerzy [...] został ogłoszony księciem całego Pomorza. - Kronika oliwska-(XII) Władysław obejmuje władzę na Pomorzu Gdańskim.
- Przekazanie władzy namiestniczej na Pomorzu Gdańskim bratankom: Przemysłowi (z siedzibą w Świeciu) i Kazimierzowi (z siedzibą w Tczewie).
1307
-(7 VI) Wiec w Wiślicy.
-
Zdrada rodu Święców.
- (17 VII) Wojewoda gdański Święca wraz z całym rodem poddaje wszystkie swoje ziemie Brandenburczykom, w zamian uzyskując w lenno ziemię darłowską, sławieńską i polanowską oraz Tucholę i Nowe wraz z ziemią słupską.
- (/21 II 1308) Władysław wyprawia się na Pomorze, pojmuje Piotra Święcę (syna wojewody Święcy) i osadza go w więzieniu na zamku w Brześciu Kujawskim.
ok. 1308
-(/1308?) Przejęcie zamku i grodu w Bieczu (uprzednio należącego do biskupstwa krakowskiego).
1308
-(V) Wiec ziemi pomorskiej i kujawskiej w Krakowie.
📖
[Margrabia brandenburski Waldemar] wysławszy swoich rycerzy zajął miasto Gdańsk z pomocą mieszczan i wyżej wspomnianych rycerzy. I trwały codziennie walki i zwady między rycerzami zamkniętymi w grodzie, a mianowicie Wojciechem, Wojsławem i Boguszą, którzy trzymali gród z ramienia księcia Władysława z jednej strony, a mieszczanami i wyżej wspomnianymi rycerzami, którzy sprzyjali sprawie margrabiego z drugiej strony; liczne grabieże i niegodziwości miały miejsce w kraju z powodu niezgody władców i rozdarcia jedności rycerstwa. Ostatecznie, zamknięci w grodzie, widząc, że nie mają żadnego wybawcy, posłali do panów ziemi pruskiej prosząc, aby przyszli z pomocą przeciw miastu i ludziom margrabiego. I natychmiast został wysłany brat Gunther ze Schwarzburga z Prusami, którzy wraz z tymi Pomorzanami, jacy byli w grodzie, licznymi napadami nękali znajdujących się z mieście. Lecz niektórzy butni spośród mieszczan drwinami i nieobyczajnymi szyderstwami sprowokowali panów ziemi pruskiej do tego, że ci rozgniewani potężnym wojskiem otoczyli miasto i je okrutnie oblegali. Mieszczanie zaś widząc, że dłużej nie są w stanie opierać się potędze panów ani nie mogą mieć żadnego wybawcy, poddali miasto. Panowie, wchodząc do niego ze swoim wojskiem, rozkazali wymordować wszystkich rycerzy pomorskich, których w nim znaleźli. - Kronika oliwska
---
Po odparciu margrabiów brandenburskich Sasów od zamku gdańskiego, zwątleniu sił i potęgi Piotra kanclerza i jego braci, a opanowaniu zbuntowanego miasta Gdańska i wróceniu go do posłuszeństwa księciu Władysławowi Łokietkowi, załoga krzyżacka, która przy wstępie pierwiastkowym do Gdańska była nader szczupła, niezasobna i małoznaczna, przez ustawiczny napływ wojennego ludu, a staranny zarząd mistrza, tak się powiększyła i wzmogła, że z Boguszem sędzią Pomorskim i połowy zamku Gdańskiego starostą Krzyżacy nadęci dumą często zwodzili spory, a miasto zajmowania się wierną i sumienną obroną zamku, do takiej przyszli hardość i takiego stopnia bezprawia, że pomienionego Bogusza i celniejszych panów i rycerzy pomorskich, jako silniejsi i przeważniejsi liczbą, powtrącali do więzienia, i poważyli się nad całym zamkiem gdańskim panowanie sobie przywłaszczać. Zaczem rzeczony sędzia Bogusz, chcąc i siebie i tych, którzy wraz z nim byli uwięzieni, wyswobodzić z niewoli, nowe z mistrzem pruskim i jego zakonem zawrzeć musiał układy i takowe pismem zaręczyć. Tą umową zastrzeżono, ażeby rzeczony sędzia Bogusz wraz z swoją załogą z drugiej połowy zamku ustąpił i zostawił go wyłącznym rządom i obronie mistrza i jego zakonu: mistrz zaś z wspomnianym zakonem obowiązany był na rozkaz księcia Władysława Łokietka bez żadnego sporu z zamku ustąpić i wrócić go pod władzę i zwierzchność rzeczonego księcia Władysława Łokietka, z warunkiem wynagrodzenia im w całości i zupełności wszelkich wydatków, jakieby na utrzymanie i obronę tegoż zamku ponieśli. - Kronika Jana Długosza-Najazd brandenburski na Pomorze Gdańskie.
- Brandenburczycy zajmują miasto Gdańsk (wpuszczeni w obręb murów przez sprzyjających im niemieckich mieszkańców) i rozpoczynają szturm zamku.
- (lato/jesień) Obrońcy Gdańska, pod przywództwem namiestnika Boguszy, wzywają Krzyżaków do udzielenia pomocy przeciwko Brandenburczykom.
- (5 VIII) Oddziały krzyżackie i polskie odbijają Gdańsk z rąk brandenburskich.
- (12-13 XI) Rzeź polskiej załogi i mieszczan dokonana przez Krzyżaków.
📖
Mistrz Pruski Karol, zagarnąwszy pod swoję władzę zamek Tczew, posunął się z wojskiem w głębsze części Pomorza: a po zajęciu lub spaleniu niektórych pośledniejszych miasteczek i wiosek, jako to Chojnic, Nowego i innych, podstąpił pod zamek Świecie. - Kronika Jana Długosza-Utrata Tczewa (ok. 13 XI), Chojnic i Nowego na rzecz Krzyżaków.
1308/1309
-(zima 1308/1309) Uwięzienie biskupa krakowskiego Jana Muskaty (przeciwnika politycznego Władysława, zwolennika niemczyzny) na zamku krakowskim.
- (2 VII 1309) Jan Muskata składa przyrzeczenie wierności Władysławowi i odzyskuje wolność.
1309
-Nieudane pertraktacje z Krzyżakami w Grabiach (na Kujawach).
📖
[...] zamek Świecie, w dziesięć tygodni od początku oblężenia, poddał się mistrzowi i zakonowi Krzyżaków: obydwaj zaś książęta, bracia rodzeni, Przemysław i Kazimierz, [...] wyszli z zamku ze wszystkimi rzeczami swymi, nie bez żalu i łez rzewnych, do księcia Władysława Łokietka, który ich łaskawie przyjął [...] - Kronika Jana Długosza-(IV) Krzyżacy zdobywają zamek w Świeciu (broniony przez bratanków
Przemysła i
Kazimierza).
przed 1310
-(/9 IX 1310) Piotr Święca odzyskuje wolność.
1310
-(22 II)
Bolesław II płocki nadaje Krakowowi przywilej wolności celnych na terenie swojego księstwa.
1311
-(31 X) Wiec w Wiślicy.
1311-1312
📖
[...] mieszczanie krakowscy rozpaleni wściekłym germańskim szałem, [...] zbuntowali się i Bolesława, księcia opolskiego, sprowadzili, który na koniec z [...] Władysławem Łokietkiem pogodził się [i] wyrządziwszy jak najwięcej szkód miastu, pochwyciwszy wójta Alberta, który był początkiem wszelkiej niegodziwości, ustąpił z miasta i do siebie powrócił. Bezpośrednio potem najjaśniejszy książę Władysław, wkraczając do wspomnianego miasta, znów niektórych mieszczan pochwycił i zamknął pod strażą w więzieniu. Tych uwięzionych okrutnie po całym mieście włóczył końmi i przywleczonych poza miasto na szubienicy w pożałowania godny sposób zawiesił i tam musiały zwłoki wisieć, dopóki zgniłe ścięgna nie rozwiązały spojenia kości. - rocznik kapituły krakowskiej-Bunt patrycjatu krakowskiego pochodzenia niemieckiego pod wodzą wójta Alberta.
- (25 III/14 VI 1312) Pobyt w Krakowie Bolesława I opolskiego (jako namiestnika króla czeskiego, wezwanego przez buntowników).
- (VI 1312) Władysław rozpoczyna prześladowania buntowników.
- Zniesienie dziedziczności wójtostwa na rzecz wójtów mianowanych przez władcę.
- Wzrost roli rady miejskiej.
przed 1313
-Lokacja Piotrkowa na prawie magdeburskim.
1313/1314
-
Trojden I czerski odstępuje Władysławowi kasztelanię sieciechowską (leżącą w ziemi sandomierskiej).
1313-1314
-(28 X 1313/lato 1314) Bunt Wielkopolan przeciwko synom
Henryka głogowskiego.
- Buntownicy zdobywają Poznań, Gniezno i Kalisz.
- (VIII-IX 1314) Władysław opanowuje część Wielkopolski (w granicach układu krzywińskiego z 1296 roku).
1315
-(27 VI) Zawarcie antybrandenburskiego przymierza z królami Danii, Szwecji, Norwegii oraz z książętami Rugii, Pomorza i Meklemburgii.
1315-1317
-Walki z synami
Henryka głogowskiego (wspieranymi przez margrabiego brandenburskiego) o panowanie nad Wielkopolską.
- (I/III 1316) Najazd brandenburski na Wielkopolskę.
- (VIII 1316) Odwetowa wyprawa przeciwko Brandenburgii.
- (jesień-zima 1316) Kolejna wyprawa brandenburska na Wielkopolskę.
- (XI/XII 1316) Udana obrona grodu we Wronkach.
- (jesień 1317) Najazd Henryka IV Wiernego na pogranicze Wielkopolski.
1316
-(18 XII) Zjazd w Krakowie z
Władysławem bytomskim,
Przemysłem i
Kazimierzem gniewkowskim.
- Władysław odzyskuje Psary (w ziemi siewierskiej), w niejasnych okolicznościach utracone przez książąt bytomskich na rzecz władców krakowskich.
1317
-Przywilej lokacyjny dla miasta Lublina.
1318
-(18-23 VI) Wiec w Sulejowie.
- Wystosowanie supliki do papieża Jana XXII w sprawie koronacji Władysława.
- Biskup kujawski Gerward zostaje wybrany posłem, który zawiezie suplikę do Awinionu.
-(29 VI) Wiec w Pyzdrach z dostojnikami wielkopolskimi.
- Wielkopolanie zatwierdzają ustalenia wiecu sulejowskiego.
1319
-(3-7 VI) Zjazd możnowładców w Żarnowie dotyczący przyszłej koronacji Władysława.
-(20 VIII) Zgoda papieża Jana XXII na koronację królewską Władysława.
1320
📖
Tego roku otrzymał Łokietek [...] od Stolicy Apostolskiej królewską koronę polską i dał się na szkodę króla czeskiego w Krakowie przez arcybiskupa gnieźnieńskiego ozdobić królewską koroną nad polskim królestwem. - Kronika zbrasławska Piotra z Żytawy-(20 I) Koronacja Władysława Łokietka w Krakowie.
-(6 VII) Małżeństwo córki Elżbiety z królem węgierskim Karolem Robertem.
- Początek sojuszu z Węgrami.
1320-1321
-(14 IV 1320-18 II 1321) Pierwszy proces polsko-krzyżacki w Inowrocławiu i Brześciu Kujawskim o Pomorze Gdańskie.
- (10 II 1321) Zobowiązanie Krzyżaków do zwrotu Pomorza i pobranych z niego dochodów (w wysokości 30000 grzywien).
1321-1323
-Wyprawy łupieżcze (wspólnie z
Bolesławem Rozrzutnym,
Bernardem Statecznym i oddziałami litewskimi) przeciwko
Konradowi.
1323
-(zima) Polsko-węgierska wyprawa na Ruś Halicko-Włodzimierską.
- Tron halicko-włodzimierski obejmuje Bolesław (syn Trojdena I), który przyjmuje wyznanie prawosławne oraz imię Jerzego II.
1325
-(IV) Rokowania polsko-krzyżackie w Brześciu Kujawskim.
-(18 VI) Władysław zawiera (w Nakle) antybrandenburskie przymierze z książętami Pomorza Zachodniego: Warcisławem IV wołogosko-słupskim, Ottonem I szczecińskim i Barnimem III szczecińskim.
📖
[...] gdy trudno było wynaleźć środek przeciw napaściom barbarzyńskiej Litwy, uchwalono, aby z nimi sprzymierzyć się związkami powinowactwa, gdyby czymkolwiek lud dziki i zwierzęcy można do łagodności i ludzkości obyczajów nakłonić. Wysławszy więc do Giedymina, pod ów czas wielkiego księcia Litwy, dziewosłębów, prosił Władysław król polski o córkę jego synowi swemu Kazimierzowi w małżeństwo, które nie złoto, nie srebro, obce na ów czas Litwinom, miało przynieść w posagu, ale wszystkich jeńców nabranych poprzednimi laty Polakom i uprowadzonych do Litwy. Kniaź litewski Giedymin wdzięcznie i z radością przyjąwszy to poselstwo, zezwolił pod warunkami obustronnie umówionymi na żądane powinowactwa związki; a oddawszy córkę swoją posłom królewskim, wszystkich brańców polskich, wszelakiego stanu, płci i wieku, uwolnił i do Polski, ojczystego ich kraju, zdrowo i bez szkody odesłał. - Kronika Jana Długosza-Antykrzyżackie przymierze polsko-litewskie.
- (16 X) Małżeństwo syna Kazimierza z Aldoną, córką wielkiego księcia litewskiego Giedymina.
📖
Rycerstwo krakowskie i sandomierskie z rozkazu Władysława Łokietka wkroczyło zbrojno do Mazowsza, splądrowało je po nieprzyjacielsku, a zdobywszy i złupiwszy miasto Płock, pożarem je zniszczyło. Wacław albowiem, inaczej Waniek, książę mazowiecki niepomny swego stanu i obowiązku, a trapiony pomyślnością Królestwa Polskiego, związał się był przymierzem z Krzyżakami, i oręż ich nieprzyjacielski wszelkiemi sposobami i siłami przeciw Polsce wspomagał. Dla pomszczenia się, przeto takowej krzywdy przedsięwziętą była rzeczona wyprawa, z obrazą rodu własnego i krwi bratniej. - Kronika Jana Długosza-Niszczycielski najazd na księstwo płockie
Wacława (Wańka).
1326
-Krzyżacy wkraczają do Wielkopolski.
- (7 II) Rozejm z Krzyżakami pod Łęczycą (zawarty do Bożego Narodzenia).
📖
[...] Władysław król Polski wspomniawszy na mnogie krzywdy i zniewagi, których Królestwo Polskie dawniejszymi czasy doznało od margrabiów brandenburskich [...] zapowiedział na to lato wyprawę przeciw Marchii Brandenburskiej i jej margrabiemu Waldemarowi. Tym celem zebrał liczne tak swoje jak posiłkowe, od narodów sąsiednich, jako to Rusinów, Wołochów i Litwinów zaciągnięte wojska, i nazajutrz po święcie Św. Jana Chrzciciela wkroczywszy do Marchii Brandenburskiej, z tej strony Odry i za Odrą leżącej, od Brandenburga aż po Frankfurt rozniósł jak tylko mógł najszerzej spustoszenia. Nie kusząc się bynajmniej o zdobywanie miast i zamków, wsie tylko wszystkie i włości wydał na łupiestwa i pożogę. [...]
Wielu haniebnych w tej wyprawie dopuścili się gwałtów barbarzyńcy razem z Polakami wojujący, znieważając świątynie Boże, klasztory i sługi kościoła, niewiasty i dziewice, gdy Władysław król Polski bynajmniej tak bezbożnych nie zabraniał czynów. Mordowano starców i niemowlęta, brańców zaś na smutną skazanych niewolą Polacy i Litwini przeszło sześć tysięcy uprowadzili. - Kronika Jana Długosza-(9 II-III) Polsko-litewska wyprawa przeciwko Brandenburgii.
1327
-(II-IV) Najazd
Jana Luksemburskiego na Małopolskę.
- Wojska czeskie wycofują się wobec groźby ataku węgierskiego.
-(VII) Książęta mazowieccy odmawiają złożenia hołdu Władysławowi.
- Zdobycie i spalenie Płocka.
- Nieudane oblężenie Gostynina.
- Wojska Władysława zostają wyparte z Mazowsza przez Krzyżaków wezwanych na pomoc przez Wacława (Wańka) płockiego.
-(31 VII) Wojska
Wacława (wspierane przez oddziały krzyżackie) najeżdżają Kujawy.
- Zdobycie i spalenie zamku w Kowalu przez najeźdźców.
- Zwycięstwo nad wojskami krzyżacko-mazowieckimi w starciu nieopodal Włocławka.
- Śmierć komtura toruńskiego Hugona von Almenhausen.
- Zawarcie układu rozejmowego z Krzyżakami we Włocławku.
1327/1328
-(28 V 1327/14 X 1328) Zamiana ziemi sieradzkiej na inowrocławską (z bratankiem
Przemysłem).
📖
Gdy Litwini i Krzyżacy Pruscy ustawicznymi na ziemię dobrzyńską najazdami, i już to jawnie już skrycie ponawianymi łupiestwami ciągle ją niepokoili, nękali i do szczytu prawie spustoszyli, Władysław książę dobrzyński, króla polskiego Władysława bratanek, widząc, że przeciw tak możnym nieprzyjaciołom ziemi rzeczonej obronić nie zdoła, a co większa obawiając się, aby jej Krzyżacy nie zagarnęli pod swoje panowanie, usłuchał roztropności głosu, i do Władysława króla polskiego, który pod ów czas przebywał w Krakowie, udawszy się osobiście, błagał go i zaklinał: "ażeby jemu i matce jego Anastazji, wdowie po Ziemowicie niegdyś księciu dobrzyńskim, w trudnym nader i niebezpiecznym podłożeniu użyczył swej opieki, i wyznaczył mu jaką dziedzinę, w którejby wraz z matką stosownie do swego stanu uczciwie mógł mieszkać, a która po jego śmierci, gdyby zszedł bezpotomnie, do niego i do Królestwa Polskiego powrócićby miała: ziemię, zaś dobrzyńską z jej zamkami i warowniami aby przyjął od niego zupełnym prawem, iżby się nie dostała w ręce barbarzyńców albo Krzyżaków." Wyznał bowiem, że nie miał dosyć sił do jej obrony. Władysław król Polski, po zasiągnieniu zdania swoich radnych panów, tknięty prośbami rzeczonego Władysława księcia dobrzyńskiego, i względny na prawa i związki pokrewieństwa, uczynił mu więcej niż żądał, ziemię bowiem i księstwo łęczyckie, żyznością roli, dochodami i wielu ważnymi korzyściami znacznie dobrzyńską ziemię przewyższające, jemu i matce jego Anastazji prawem dożywotnim nadał, odkazał, zapisał i w zupełne puścił posiadanie; sam zaś wziął od niego księstwo dobrzyńskie. A litując się niedoli i upadku tego księstwa, zajął się gorliwie tenże Władysław król Polski jego obroną, podźwignieniem ludności i jej zapomożeniem, na co mnogich nie szczędził nakładów; osobliwsze bowiem miał przywiązanie do tej ziemi, przeto iż od dziada dziedzicznym spadkiem jemu przynależała. - Kronika Jana Długosza-(1 X 1327/1328) Zamiana ziemi łęczyckiej na dobrzyńską (z bratankami
Władysławem Garbatym i
Bolesławem).
1327/1329
-Utrata Zbąszynia na rzecz
Henryka Wiernego.
1328
-(27 I) Cesarz Ludwik IV Wittelsbach dokonuje formalnego złożenia (!) Władysława z tronu polskiego (traktując Polskę jako cesarskie lenno).
1329
📖
[...] król Czech Jan z Luksemburga, syn Henryka, niegdyś cesarza, ze swoim wojskiem, a także liczni inni możni, dla odbycia pielgrzymki przeszli do Prus przez ziemię króla Polski wbrew jego woli. Z tego powodu król Polski zebrał wojsko, ile tylko mógł, i podczas gdy mistrz Werner z królem [Czech], a także inni możni oraz ich wojska znajdowali się w ziemi litewskiej, sam podstępnie wkroczył do ziemi chełmińskiej i spustoszył znaczną jej część. - Kronika oliwska-(I-II) Wyprawa czesko-krzyżacka na Żmudź.
- (II) Władysław z synem Kazimierzem w odwecie najeżdżają ziemię chełmińską.
📖
[wielki mistrz i król czeski] ruszywszy chorągwie z potężnym wojskiem idą na króla [polskiego - przyp. wł], który pokój gwałcił, i tak złączywszy się z licznym wyborem zbrojnego ludu razem pustoszą ziemię dobrzyńską nikomu nie przebaczając. - Kronika nowa pruska Wiganda z Marburga-(12/29 III) Siły czesko-krzyżackie zajmują ziemię dobrzyńską.
-(IV) Najazd krzyżacki na Kujawy.
- Wojska zakonne zdobywają i palą Włocławek (23 IV), Przedecz (Mosburg) oraz Raciążek.
-(20 VIII) Układ rozejmowy z Brandenburgią (na okres 3 lat), zawarty dzięki pośrednictwu
Bolka Małego.
1330
📖
1330. [...] Tego roku wylali się Krzyżacy paląc miasto Wyszogród na Kujawach licznych rycerzy zabijając, lecz nie bez wielkich strat swoich [...] Również w tym czasie spalono zamek Nakło, zdobyto zamek biskupi w Raciążku, ze strachu zamek Radziejów przez naszych [tj. Polaków] spalony został. - Rocznik Traski
---
Zamek także Wyszogród bracia odebrali, i cały zburzyli i nikt nie uszedł; gdzie 200 mężów natychmiast zabito, bez wyłączenia osób w dzień Św. Jakuba. Potem bracia w dzień Świętego Aleksego zamek nakielski szturmem zdobyli i spalili, wraz z mieszkańcami z wyłączeniem starosty Henryka, który się poddał w niewolę. Toż się stało z zamkiem biskupim Karteus [Raciążek], który po ośmiodniowym oblężeniu w dzień Świętego Piotra i Pawła zdobyty został. - Kronika nowa pruska Wiganda z Marburga
---
[...] Werner von Orseln mistrz pruski, zebrawszy zaciężne z Czechów i Niemców wojsko, [...] z licznym a potężnym zastępem podstąpiwszy pod zamek Nakło, zdobył go i ogniem zniszczył [...]. Stamtąd przeszedłszy do ziemi kujawskiej, zamek Wyszogród zdobył i spalił. Aby zaś nie opanował radziejowskiego zamku i z niego nie czynił łotrowskich na kraj wycieczek, załoga królewska, uprzedzając przybycie mistrza, sama podłożonym ogniem spaliła go dnia siódmego lipca. Potem z wojskiem posunął się pod zamek biskupa włocławskiego Raciążek, i przez dni kilkanaście z największem wysileniem szturmował do niego kuszami i innymi statkami wojennymi. [...] dnia czternastego miesiąca czerwca, przez poczynione zewsząd wyłomy mistrz z wojskiem wpadł do zamku Raciążka, i wielką ilość pieniędzy, oręża, bogactw i rozmaitych sprzętów zabrał w zdobyczy; niemały także gmin ludzi, tak szlachty jak i pospólstwa zagarnął w niewolę. - Kronika Jana Długosza-(V-VII) Krzyżacy najeżdżają Kujawy.
- Najeźdźcy zdobywają zamki w Wyszogrodzie k. Bydgoszczy (12 V), Raciążku (29 VI), Radziejowie (ok. 7 VII), Nakle (17 VII) i Bydgoszczy.
-(14 VI) Wiec w Chęcinach.
- Zakończenie sporu z biskupstwem krakowskim o dziesięciny (dzięki mediacji Janisława, arcybiskupa gnieźnieńskiego).
📖
Skoro Krzyżacy powrócili do Prus, Władysław król Polski, który w czasie ich nieprzyjacielskiego na swój kraj napadu z wielkiem staraniem i skrzętnością ściągał własne i obce posiłkowe wojska, chcąc się z nimi zbrojno rozprawić, gdyby spiesznie byli nie umknęli, wsparty pomocą Węgrów, pod dowództwem Wilhelma księcia Austrii, przysłanego od Karola króla węgierskiego, tudzież Giedymina, księcia Litwy, który przybył osobiście z posiłkami Litwinów i Żmudzinów, w znacznej sile zbrojnej wkroczył do krainy Krzyżaków, i ziemię chełmińską jął mieczem i ogniem pustoszyć: a mszcząc swoich ludzi, tak okrutnie przez Krzyżaków pomordowanych, kazał nawzajem rozszerzyć rzezie i morderstwa, nie oszczędzając żadnego stanu, ani płci, ani wieku. - Kronika Jana Długosza
---
Potem król ze swoim wojskiem pozostał w kraju [krzyżackim] przez kilka tygodni złupił oraz spalił całą ziemię chełmińską z wyjątkiem twierdz, z których żadnej nie mógł zająć, chociaż niektóre szturmował wszystkimi siłami. Wreszcie, ponieważ nic więcej nie mógł [uczynić], z obfitym łupem powrócił do siebie. - Kronika oliwska-(VIII) Wyprawa przeciwko Zakonowi Krzyżackiemu (przy wsparciu oddziałów węgierskich i litewskich).
- (VIII-X) Nieudana próba zdobycia Dobrzynia.
- Litwini opuszczają obóz polsko-węgierski (wskutek konfliktu pomiędzy wielkim księciem Giedyminem i głównodowodzącym Węgrów - Wilhelmem Drughetem).
- (29 IX/10 X) Wkroczenie do ziemi chełmińskiej.
- Nieudane oblężenie zamku w Kowalewie (Schonsee) i Lipienku (Lippa).
- (18 X) Władysław zawiera rozejm (ważny do 26 maja).
- Krzyżacy zwracają Wyszogród k. Bydgoszczy i Bydgoszcz.
-Lokacja Tarnowa na prawie magdeburskim.
1331
-(V) Wiec w Chęcinach.
- (26 V) Przekazanie namiestnictwa w Wielkopolsce i na Kujawach Kazimierzowi.
-(VII) Krzyżacy najeżdżają Kujawy i Wielkopolskę (możliwe iż z powodu zdrady Wincentego z Szamotuł, dotychczasowego namiestnika Wielkopolski i Kujaw).
- Udana obrona Inowrocławia.
- Słupca i Pyzdry zostają spalone przez wojska zakonne.
- (ok. 27 VII) Porażka wojsk polskich w starciu z Krzyżakami pod Pyzdrami.
- Bydgoszcz, Gniezno (31 VII) i Żnin poddają się Krzyżakom.
-(IX) Ponowny najazd krzyżacki.
- Zniszczenie Łęczycy (w księstwie Władysława Garbatego), Uniejowa, Radziejowa, Szadka, Warty, Sieradza (20 IX), Stawiszyna i Konina przez wojska zakonne.
- (ok. 20 IX-23 IX) Udana obrona Kalisza.
- (23-24 IX) Porażka w starciu pod Koninem.
- Władysław przywraca do łask Wincentego z Szamotuł (?).
- (27 IX) Bitwa pod Radziejowem-Płowcami (zwycięstwo polskie w I fazie bitwy w okolicach Radziejowa, zwycięstwo krzyżackie w II fazie bitwy w okolicach Płowiec).
📖
[...] przybył pod Poznań król Czech Jan i obległ go z machinami i kopaczami, lecz rycerze i mieszkańcy dzielnie się bronili, pięciuset ludzi i wielu kopaczy stracił, machiny pozostawiwszy, z wielkim smutkiem [...] powrócił do Wrocławia. - Rocznik Traski-(1 X/)
Jan Luksemburski wkracza do Polski (realizując porozumienie sojusznicze z Zakonem Krzyżackim).
- (5-11 X) Udana obrona Poznania przed Czechami.
📖
[...] bracia zgodnym umysłem z zaciężnymi żołnierzami swymi, to jest z panem Poponem de Kokeritz i z wodzem wojska de Bergow i innymi, postanowili przejść przez Wisłę do Polski w środę w oktawę Św. Elżbiety, i pustoszyli Polskę i po czternastu dniach powrócili żołnierze zaciężni, mistrz z komandorem ziemi [wrócił] za Wisłę do kraju swego, a żołnierzy zaciężnych rozesłano po miastach. - Kronika nowa pruska Wiganda z Marburga-(20 XI) Krzyżacy wyprawiają się na Kujawy.
1332
-(I-IV) Nieudane polsko-krzyżackie rokowania w sprawie wymiany jeńców w Brześciu Kujawskim i Inowrocławiu.
-(IV) Krzyżacy najeżdżają Kujawy.
- Utrata Brześcia Kujawskiego (20 IV), Inowrocławia (26 IV) i pozostałych miast na Kujawach (za wyjątkiem Pakości).
-(24 V) Wiec w Wiślicy.
-(ok. 12 VII) Utrata Pakości, ostatniego punktu oporu na Kujawach, na rzecz Krzyżaków.
📖
Zaś król Polski, zgromadziwszy wojsko, dążąc przez ziemię mazowiecką usiłował przejść Drwęcę i zająć ziemię chełmińską. Widząc to wspomniany wyżej mistrz z całą ilością wojska, jaką mógł [zabrać], pospieszył wyjść mu naprzeciw i przeszedłszy rzekę [Drwęcę], zamknął wojsko króla między dwoma jeziorami, że nie mogli mieć żadnego schronienia, ale musieli albo umrzeć albo walczyć. Widząc to liczni zacni panowie, podjęli się pośrednictwa w budowaniu zgody, aby nie doszło do wielkiego rozlewu krwi między obydwomawojskami. I za natchnieniem Bożym umysły panów, ówczesnych dowódców, skłoniły się nagle do zgody, i zawarłszy rozejm z obu stron, oba wojska powróciły do siebie. - Kronika oliwska-(15 VIII) Uderzenie armii polskiej (wspieranej przez oddziały węgierskie) na ziemię chełmińską.
- Zawarcie układu rozejmowego (ważnego do Zielonych Świąt 1333 roku).
📖
[...] syn królewski, przesławny Kazimierz, uderza na gród z Węgrami i swoimi [ludźmi], a wziąwszy go siłą, zabija z nimi około 100 ludzi, wśród których było pięćdziesięciu opancerzonych, jedni Ślązacy, inni Czesi, jeszcze inni Niemcy i wielu mężów szlachetnie urodzonych, z których żadnemu nie pozwolił Kazimierz pozostać przy życiu. - Rocznik Traski-Wyprawa przeciwko książętom głogowskim.
1333
-(2 III) Śmierć Władysława I Łokietka w Krakowie.