- Trzy ww. latopisy to najstarsze źródła do badania kwestii Miecława. Na podstawie prostej lektury, nie można jednoznacznie ustalić ilości (i datacji) wypraw zbrojnych Jarosława przeciwko Miecławowi, z uwagi na różnice występujące w poszczególnych latopisach:
I latopis sofijski | IV latopis nowogrodzki | Powieść Minionych Lat |
---|
1041. 1 wyprawa 1043. 2 wyprawy 1047. 1 wyprawa | 1041. 2 wyprawy 1047. 1 wyprawa | 1041. 1 wyprawa 1047. 1 wyprawa | Wydarzeniem, które pozwala na weryfikację części zapisów jest wojna rusko-bizantyjska, która wybuchła w roku 1043. Oznacza to, iż IV latopis nowogrodzki błędnie skumulował wszystkie wydarzenia w roku 1041 - nie można jednak wykluczyć, iż część z nich rzeczywiście miała miejsce w tym roku (np. ślub Kazimierza z siostrą Jarosława). Powieść Minionych Lat, natomiast, posiada prawidłową datację wyprawy bizantyjskiej, jednak zawarta w niej relacja z roku 1043 jest uboższa w stosunku do dwóch pozostałych źródeł (brak informacji o "krzywdzeniu" Kazimierza, o kilkukrotnych wyprawach Jarosława na Mazowsze, o ślubie siostry Kazimierza z Izasławem). Pewne jest natomiast, iż ostatnia wyprawa zakończona pełnym sukcesem (śmierć Miecława, podbój Mazowsza) miała miejsce w roku 1047. - Janusz Bieniak odrzuca prawdopodobieństwo działań wojennych Jarosława (i zapewne Kazimierza) przeciwko Miecławowi w roku 1043. Poprzez próbę odtworzenia pierwotnego przekazu rocznikarskiego, będącego źródłem na wszystkich latopisów, dowodzi, iż zapiska umieszczona pod rokiem 1043 w rzeczywistości dotyczy wydarzeń z kilku lat, przy czym wyprawy zbrojne przeciwko Miecławowi miały miejsce tylko w latach 1041 i 1047. Zaistnienie takiej zapiski w późniejszych latopisach pod rokiem 1043, zdaniem tego badacza, wynika z faktu, iż kronikarz dysponując trzema informacjami źródłowymi:
- Najazd Jarosława na Mazowsze w roku 1041 (zanotowany prawdopodobnie na tablicy paschalnej w Kijowie).
- Wywodząca się z tradycji ustnej opowieść o "krzywdzeniu" Kazimierza przez Miecława, zawartych małżeństwach dynastycznych i wyprawie na Miecława (opowieść jest niedatowana, jednak zaczyna się od słów w tymże czasie, odnoszących się do wojny rusko-bizantyjskiej z roku 1043).
- Najazd Jarosława na Mazowsze w roku 1041 (zanotowany prawdopodobnie na tablicy paschalnej w Kijowie).
podał je zbiorczo pod rokiem 1043, przez co ilość wypraw przeciwko Miecławowi została sztucznie powiększona. Należy zauważyć, iż wielki książę kijowski w tym właśnie roku (1043) prowadził wojnę z Bizancjum i wydaje się mało prawdopodobne, by miał dostatecznie dużo sił do prowadzenia akcji zbrojnych na froncie mazowieckim.
Teorii Janusza Bieniaka nie można zaprzeczyć, ale nie można jej również potwierdzić. Wobec tego część badaczy (m.in. Benyskiewicz) stoi na stanowisku, iż nie powinno się odrzucać źródła mówiącego o starciach zbrojnych z Miecławem w (okolicach) roku 1043; - Pierwsza wyprawa (lub wyprawy) ruska przeciwko Miecławowi nie powiodła się: latopis milczy o jakichkolwiek sukcesach; prawdopodobnie najazd od strony wschodniej nie został poparty atakiem Kazimierza od zachodu i Mazowszanie mogli skupić się na obronie przeciwko jednemu najeźdźcy;
- Nie sposób również ustalić daty zawarcia małżeństwa Kazimierza z siostrą Jarosława. I latopis sofijski datuje to wydarzenie na jesień roku 1043, IV latopis nowogrodzki na jesień roku 1041, natomiast Powieść Minionych Lat na okolice roku 1043 (w tych też czasach...).
Niemniej jednak, zawarcie tego małżeństwa w roku 1043 wydaje się zbyt późne. Gall w swej kronice w następujący sposób opisuje małżeństwo Kazimierza:
Następnie wziął sobie z Rusi żonę szlachetnego rodu i z wielkimi bogactwami, z której spłodził czterech synów i jedną córkę, przyszłą małżonkę króla czeskiego. Imiona zaś synów jego są następujące: Bolesław, Władysław, Mieszko i Otto.
Kronikarz wprawdzie pomija córkę Świętosławę, ale synów wymienia według starszeństwa. Wiadomo natomiast z wiarygodnego źródła, rocznika kapituły krakowskiej, że syn Mieszko urodził się 16 kwietnia 1045 roku. Nie wiadomo też, by Bolesław i Władysław byli bliźniakami, zatem - biorąc pod uwagę długość ciąży (w wieku XI należy brać pod uwagę tylko ciąże 9-miesięczne - poziom wiedzy medycznej nie pozwalał na utrzymanie przy życiu wcześniaków) i czas trwania połogu - małżeństwo w roku 1043 wydaje się wykluczone. Badacze genealogii przesuwają je na okolice roku 1041. - Skoro nie można z pełną dokładnością ustalić daty wydania Kazimierza za siostrę Jarosława, nie można też ustalić, czy ruski atak na Mazowsze był następstwem tego małżeństwa, czy może małżeństwo to było skutkiem zacieśnienia współpracy wobec istnienia wspólnego wroga. Zgodnie z teorią przedstawioną przez Janusza Bieniaka, należy baczniejszą uwagę zwrócić na dwa wydarzenia opisane w ruskich latopisach:
- I latopis sofijski:
[1038] W roku 6546. Idzie na wiosnę Jarosław do Kijowa, a na zimę chodzi na Jaćwięgów i nie może ich wziąć. - Powieść Minionych Lat:
[1040] Roku 6548. Jarosław poszedł na Litwę. Łącznie z notatkami o najazdach ruskich na Mazowsze tworzy się obraz regularnych działań wojennych w regionie. Badacz ten uważa, iż podczas gdy Jarosław uderzył na bałtyjskie plemię Jaćwięgów, uzyskali oni wsparcie od Miecława i dzięki temu odparli najazd. Miecław mógł również zawrzeć podobny układ obronny z Litwinami, dzięki czemu późniejszy najazd na Litwę wojskom ruskim również się nie powiódł (na niepowodzenie wyprawy może wskazywać znamienne milczenie źródła o jej efektach). Przy przyjęciu powyższego założenia można stwierdzić, iż małżeństwo Kazimierza z Dobroniegą nie stanowiło wstępu do sojuszu przeciwko Mazowszu, ale było niejako skutkiem wcześniejszych działań politycznych i militarnych samego Miecława przeciwko Rusi. - Krótkie zdanie opisujące kolejne małżeństwo pomiędzy Piastami i Rurykowiczami: tenże Kazimierz wydał siostrę swoją za Izasława, syna Jarosława, nie musi być odniesione bezpośrednio do roku 1043. Nie jest to wprawdzie data wykluczona, jednak zapiska ta ma charakter nie tyle rocznikarski, co informacyjny - elementem łączącym ten ślub z pozostałymi wydarzeniami opisanymi pod rokiem 1043 nie jest jedność daty, ale jedność osoby Kazimierza (tenże Kazimierz).
- Zapiska o przekazaniu Jarosławowi ośmiuset brańców z kampanii kijowskiej Chrobrego z roku 1018 wydaje się informacją ciekawą również przy rozpoznaniu wydarzeń, które miały miejsce w roku 1031. Wówczas to miało dojść do wygnania Mieszka II przez jego braci Bezpryma i Ottona, wspieranych przez Ruś Kijowską. Skoro ruscy jeńcy przebywali w Polsce od roku 1018 do ślubu Kazimierza z Dobroniegą (ok. 1041), to w roku 1031 Jarosław Mądry prawdopodobnie nie doszedł ze swymi wojskami do Wielkopolski ani ziemi krakowskiej, bo niechybnie by ich wówczas uwolnił.
|