Przemysł I
Był człowiekiem najwstydliwszym wśród duchownych i świeckich. Nikt nie słyszał nigdy z ust jego słowa brzydkiego lub sprośnego. Wcale nie umiał gniewać się, a jeżeli niekiedy ktoś pobudzał go do gniewu, nigdy nie mógł nikt poznać po nim, czy się gniewa, a to z powodu pogodnego oblicza jego, które każdemu okazywał.
Kronika wielkopolska
| rodzice ⇒ drzewo genealogiczne |
|---|
| Władysław Odonic Plwacz | Jadwiga- pochodzenie nieznane; XIII-wieczna Kronika Wielkopolska identyfikuje ją jako siostrę Świętopełka, wielkorządcy Pomorza Gdańskiego, tj. córkę Mściwoja I Spokojnego; istnieje również hipoteza, iż była córką Świętopełka Władysławowica, królewicza czeskiego
|
| życie |
|---|
| 5 VI 1220/4 VI 1221 - 4 VI 1257 (Poznań) |
| małżeństwa |
|---|
- ⚭ 1244 - 1257: Elżbieta, córka Henryka II Pobożnego
|
| potomstwo ⇒ drzewo genealogiczne |
|---|
- Konstancja (1245/48 - 10 X 1281)
Eufrozyna (ok.1250 - 17 II 1298 albo ok.1300)
Anna (1253 - po 26 VI 1295)
Eufemia (1253 - 5 IX 1298)
Przemysł (14 X 1257 - 8 II 1296)
|
| panowanie |
|---|
1239: Gniezno, Nakło, Poznań, Śrem
1239-1241: Gniezno, Poznań, Śrem
1241-1242: Gniezno, Poznań, Przemęt, Śrem
1242-1243: Gniezno, Międzyrzecz, Poznań, Przemęt, Śrem, Zbąszyń
1243-1244: Gniezno, Międzyrzecz, Nakło, Poznań, Przemęt, Śrem, Zbąszyń
1244-1246: Wielkopolska
1246-1247: Gniezno, Kalisz, Nakło, Poznań
1247-1249: Gniezno, Międzyrzecz, Nakło, Poznań, Santok, Zbąszyń
1249-1250: Kalisz, Międzyrzecz, Nakło, Poznań, Santok, Zbąszyń
1250-1253: Wielkopolska
1253-1255, 1256-1257: Poznań, Nakło
1255-1256: Poznań |
1239
-(5 VI) Śmierć
Władysława Odonica.
- Przejęcie władzy w dzielnicy poznańsko-gnieźnieńskiej.
-
Świętopełk gdański zajmuje kasztelanię nakielską.
1240
-(21 VII) Wiec w Mącznikach.
1241
📖
Wielkopolanie, którzy sprzyjali księciu Henrykowi [...] porzucając syna jego Bolesława Rogatkę z powodu jego pychy i wymawiając mu swe służby, demonstracyjnie przyłączyli się do synów niegdyś Władysława, syna Odona, to jest Przemysła i Bolesława [Pobożnego], którzy byli prawdziwymi dziedzicami Wielkopolski. Następnie zajęli twierdzę w Przemęcie. - Rocznik kapituły gnieźnieńskiej-Objęcie Przemętu wraz z okręgiem (dotychczasowego władztwa
Bolesława Rogatki).
ok. 1242/1243
-Zdobycie Krzywina, Kościana, Starogrodu, Międzyrzecza (przed 1246) i Zbąszynia (przed 22 III 1243), należących uprzednio do władztwa książąt śląskich.
1242-1243
📖
[...] brodaci krzyżacy połączywszy się z polskimi książętami zdobyli Wyszogród i Sartawicę, grody wspomnianego Świętopełka. Także gród Nakło pozostający pod władzą młodzieńców Przemysła i Bolesława, który tenże Świętopełk krótko przedtem podstępnie zajął, odebrali z rąk jego i zwrócili księciu Przemysłowi oraz bratu jego [...] - Kronika wielkopolska
---
Potem przyszli braciom na pomoc książę kujawski i książę kaliski, którzy wraz z braćmi oblegli gród Nakło, który został wydany im [wraz z] nietkniętym wyposażeniem i życiem tych, którzy go bronili. Następnie, rozproszywszy się po całym Pomorzu, wszystko okrutnie spustoszyli. Kiedy się to stało, za pośrednictwem wspomnianego pana legata zostały zawarte rozejmy między wspomnianym księciem [Świętopełkiem] a braćmi z Prus w ten sposób, że tenże książę dał braciom swojego syna Mściwoja jako zakładnika, po to, aby na przyszłość pozostała między nimi trwała zgoda. - Kronika oliwska-Udzielenie militarnego wsparcia wojskom krzyżackim i kujawskim w walkach ze
Świętopełkiem gdańskim.
- Koalicjanci zdobywają Sartowice (3/4 XII 1242), Wyszogród (XII 1242) i Nakło (I 1243).
przed 1243
-Lokacja Gniezna na prawie magdeburskim.
1243
📖
W tym czasie wspomniany książę polski Przemysł zbudował gród Zbąszyń. - Kronika wielkopolska-Przemysł wznosi gród warowny w Zbąszyniu (na pograniczu śląsko-wielkopolskim) i ustanawia tam komorę celną.
-(22 III) Traktat handlowy z Zakonem Krzyżackim (zawarty w Gnieźnie).
- Zagwarantowanie swobody przejazdu kupcom krzyżackim przez terytorium Wielkopolski.
📖
Wezwawszy więc na pomoc księcia opolskiego Mieczysława [...], po uzyskaniu posiłków od księcia poznańskiego Przemysła, Litwinów i Jaćwingów wymieniony książę Mazowsza Konrad i jego syn Kazimierz najeżdżają zbrojnie ziemię sandomierską. - Kronika Jana Długosza
---
Bolesław, [...] bratanek jego [Konrada], spotkawszy się z nim w Suchodole, stoczył bitwę i powaliwszy wielu Mazowszan wypędził swego stryja z kraju. - Kronika wielkopolska-(25 V) Rozbicie wojsk
Konrada i
Kazimierza (wspomaganych przez oddziały opolskie
Mieszka, wielkopolskie Przemysła, Litwinów i Jaćwięgów) przez stronników
Bolesława Wstydliwego w bitwie pod Suchodołem.
1244
-Małżeństwo z Elżbietą, córką
Henryka Pobożnego.
📖
[...] rycerstwo [wielko]polskie zajęło gród Kalisz i ofiarowało swemu księciu Przemysłowi. - Kronika wielkopolska-Odbicie Kalisza z rąk
Władysława I.
📖
[...] Pomorzanie, którzy przez długi czas w starożytnym grodzie Santoku służyli księciu śląskiemu Henrykowi [II] i jego synowi Bolesławowi, dobrowolnie oddali ten gród księciu Przemysłowi. - Kronika wielkopolska-Przemysł przejmuje gród w Santoku (należący do władztwa
Bolesława Rogatki).
1244-1245
📖
[...] wszyscy wielkopolscy możni jednomyślnie sprzysięgli się przeciw kościołowi poznańskiemu chcąc naruszyć jego niezależność, którą mu przyznał i przywilejem swoim poręczył [...] Władysław Odowic. Przed ich szaleństwem ustąpił do czasu ksiądz biskup Boguchwał ze swą kapitułą. [...]
[...] bracia Przemysł i Bolesław na usilne prośby wspomnianego księdza biskupa Boguchwała i jego kapituły zatwierdzili przezornie przywilej ich ojca, zawierający [...] wolności i zwolnienia od ciężarów, i kazali obwieścić go publicznie, aby pod karą przestrzegano tego. - Kronika wielkopolska-Bunt możnych wielkopolskich przeciwko nadmiernemu uprzywilejowaniu biskupstwa poznańskiego.
- (1244) Biskup poznański Boguchwał II rezygnuje z niektórych przywilejów.
- (1245) Przemysł i Bolesław potwierdzają immunitet biskupstwa poznańskiego i przywracają wszystkie przywileje Kościoła.
1245
📖
[...] w dzień Św. Wojciecha, książę Przemysł przypasał miecz rycerski bratu swemu Bolesławowi, i to w katedrze gnieźnieńskiej, gdzie uroczystą mszę odprawił ksiądz arcybiskup Pełka. - Kronika wielkopolska-(23 IV) Przemysł pasuje na rycerza brata
Bolesława (w katedrze gnieźnieńskiej).
1246
-(7 IV) Zjazd w Pobiedziskach.
- Przemysł nadaje biskupstwu poznańskiemu pełny immunitet sądowy.
📖
[...] książę Śląska Bolesław przybywszy do Wielkopolski zbudował gród Kopanicę nad rzeką Obrą. Bracia Przemysł i Bolesław [Pobożny] zabiegłszy mu drogę ze swymi wojskami, przed starciem wojennym zawarli przyjazny układ i w zamian za dobrodziejstwo pokoju darmo oddali mu trzy grody: Santok, Międzyrzecz i Zbąszyń. - Kronika wielkopolska-(II-VII) Wyprawa
Bolesława Rogatki na Wielkopolskę.
-Przemysł odzyskuje Międzyrzecz i Zbąszyń (/21 XII).
1247
📖
[...] Barnim, książę Słowian i Kaszubów, obległ gród Santok. Książę wielkopolski Przemysł spiesznie przybył, aby stawić mu opór. Na pomoc pospieszył mu książę śląski Bolesław, do którego należał gród. Gdy [Barnim] spostrzegł, że oni przyszli, w nocy odstąpił od oblężenia grodu. Książę zaś Bolesław rozważywszy gorliwość i zapobiegliwość Przemysła w obronie ziem, wnet dobrowolnie przywrócił mu i gród Santok. - Kronika wielkopolska-Najazd
Barnima I szczecińskiego na Santok (będący w posiadaniu
Bolesława Rogatki).
-Odparcie najazdu brandenburskiego na Santok.
📖
[...] rodzeni bracia Przemysł i Bolesław, w ten sposób podzielili ziemię wielkopolską, iż księciu Bolesławowi przypadł gród kaliski z jego przyległościami i cały kraj, który rozciąga się od rzeki Prosny aż do Przemętu, oraz sam gród Przemęt z wszystkimi jego przyległościami; w kierunku zaś północnym [ciągnie się] aż do rzeki Warty i aż do Mosiny oraz do bagna, które nazywa się Sepno, i dalej zamknięty jest Łąką, wreszcie rzeką Obrą. Pozostała zaś część ziemi gnieźnieńskiej i poznańskiej wraz z ich przyległościami przypadła jako posiadłość księciu Przemysłowi. - Kronika wielkopolska-(/3 VII) Podział dzielnicy wielkopolskiej.
1248
📖
[...] książę wielkopolski Przemysł pojmał Tomasza, kasztelana poznańskiego, i Tomisława, i Sędziwoja syna jego, podczaszego z rodu Nałęcz, i zakutych w żelazne kajdany oddał pod straż więzienną w grodzie gnieźnieńskim. Chcieli bowiem wspomniani rycerze wraz ze swoimi towarzyszami wprowadzić na ziemię wielkopolską księcia śląskiego Bolesława [Rogatkę], przepędziwszy Przemysła i brata jego. - Kronika wielkopolska-Udaremnienie spiskustronnictwa Nałęczów, mającego na celu przywrócenie
Bolesławowi Rogatce utraconych ziem wielkopolskich.
1249
📖
A bratu swemu, księciu Bolesławowi, dał Gniezno, Bnin, Giecz, Biechów, Ostrów, Nakło, Ujście, Czarnków i Śrem. Bolesław zaś odstąpił księciu Przemysłowi swoją dzielnicę [złożoną z] grodu i ziemi kaliskiej przylegającej do niego. - Kronika wielkopolska
---
Mimo sprzeciwu ze strony wielu mężów przeprowadza [Przemysł] nowy podział między siebie i swego brata Bolesława, nie do równej części, albo na podstawie decyzji doradców, ale według własnego uznania, unieważniając poprzedni podział. A ponieważ młodszy brat Bolesław nie miał odwagi sprzeciwić się, przywłaszczył do swego działu lepsze [ziemie], nieurodzajne i gorsze pozostawiając bratu Bolesławowi. - Kronika Jana Długosza-(20 IV/24 VIII) Przemysł inicjuje nowy podział Wielkopolski.
- Przekazanie dzielnicy gnieźnieńskiej Bolesławowi, w zamian za Kalisz (z okręgiem).
📖
[Władysław] usiłował rzeczony gród [Rudę] zabezpieczyć księciu Kazimierzowi, synowi zmarłego księcia mazowieckiego Konrada, za 500 grzywien srebrnych. Lecz gdy wysłańcy Kazimierza marudzili z odebraniem wspomnianego grodu Rudy, książę wielkopolski Przemysł przepędziwszy wysłanników wspomnianych książąt przyszedł do wspomnianego grodu Rudy i zajął go, ofiarowany mu przez grodzian. - Kronika wielkopolska-Zdobycie Rudy.
📖
W tym samym roku Konrad, syn niegdyś Henryka, księcia śląskiego zabitego przez Tatarów, z obawy przed bratem Bolesławem przeniósł się do [Wielko]Polski, do Przemysła, księcia wielkopolskiego, swego szwagra, który go gościnnie przyjął i szlachetnie traktował. Wreszcie zebrawszy wojsko swoje, a także swego brata Bolesława, księcia gnieźnieńskiego, zbudował i umocnił twierdzę Bytom, i przekazał ją wspomnianemu szwagrowi swemu Konradowi. Gdy zaś twierdza ta została wzniesiona, książę Przemysł księcia Bolesława [Rogatkę] pojmał i uwięził, gdyż odmówił on bratu swemu Konradowi prawa do części ziemi, a nawet tegoż podstępnie zgładzić usiłował. - Rocznik kapituły poznańskiej-(lato) Przemysł i
Bolesław udzielają pomocy zbrojnej
Konradowi w walce z
Bolesławem Rogatką.
- (24 VIII) Wiec książęcy w Zdunach.
- Przemysł zdobywa Bytom (Odrzański), umacnia go i przekazuje Konradowi.
- Pojmanie i uwięzienie Bolesława Rogatki.
1250
📖
[...] książę Przemysł pojmał brata swego Bolesława i zajął wszystkie jego warowne grody, mianowicie: Gniezno, Nakło, Ujście, Czarnków, Śrem, Giecz, Biechowo itd., które poddały mu się dobrowolnie. - Kronika wielkopolska-(19 V) Pojmanie i uwięzienie brata
Bolesława.
- Przemysł przejmuje władzę w ziemi gnieźnieńskiej.
-Wiec książęcy w Szymanowicach.
1251
📖
[...] jacyś rabusie wyszedłszy z grodu Lubusza przyszli na pola grodu Zbąszynia, aby porwać łup. Gdy chcieli zabrać owce, pewien pasterz rzekł do nich: "Czemu dla małej zdobyczy gardzicie większą? Oto bowiem grodu Zbąszynia trzech tylko mężów strzeże, czekając na innych, którzy przyjdą na stróżę grodu". Usłyszawszy to rabusie i poszedłszy jakby w celu odbywania stróży grodowej, takim podstepem wkroczyli do grodu i zajęli go. Lecz gdy rano wieść o tego rodzaju postępku doszła do księcia Przemysła, natychmiast pospieszył celem oblężenia grodu [...]. I przybywszy z zapałem obległ rabusiów przebywających w grodzie. Rabusie zaś widząc, że znajdują się w obliczu śmierci, wzywali łaski księcia. On przyjąwszy ich dobrotliwie i darowując im życie, po odzyskaniu grodu pozwolił im swobodnie odejść do siebie. - Kronika wielkopolska-(wiosna/lato) Odparcie najazdu Brandenburczyków na Zbąszyń.
-Lokacja Kostrzyna na prawie magdeburskim.
1252
-Nadanie przywileju immunitetowego biskupstwu poznańskiemu.
-(V) Udział w wyprawie
Konrada na księstwo wrocławskie.
📖
[...] pomorski książę Barnim jakimś podstępem zajął zdradziecko gród Drzeń. Lecz zanim minął miesiąc tej okupacji, Przemysł, książę Polski odzyskał go na powrót siłą. - Kronika wielkopolska-(V) Utrata Drezdenka na rzecz
Barnima I szczecińskiego.
- (VI) Odzyskanie Drezdenka.
-(2 VIII) Przemysł pasuje
Konrada na rycerza w katedrze poznańskiej.
1253
📖
W tym samym roku [1253 - przyp. wł] książę Przemysł szlachetnego męża brata, księcia Bolesława, w święto Wielkiejnocy uwolnił z niewoli, w którą go był pojmał, dając mu czasowo twierdzę Kalisz, dopóki nie przydzieli mu innej części ziemi. - Rocznik kapituły poznańskiej-(20 IV) Uwolnienie brata
Bolesława.
-(23 IV) Lokacja Poznania na prawie magdeburskim.
-Przywilej lokacyjny dla Śremu.
📖
A gdy potem zeszli się w grodzie Gieczu, w obecności księdza Pełki, arcybiskupa gnieźnieńskiego i innych możnych panów Wielkopolski, przyznał [Przemysł] temu bratu swemu Bolesławowi jako jego udział stolicę Gniezno, Kalisz, Rudę, Pyzdry, Środę, Bnin, Biechów, Giecz, Pobiedziska i Kłecko. - Kronika wielkopolska-(7-20 V) Wiec w Pogorzelicy (
k. Giecza).
- (20 V) Ostateczny podział Wielkopolski.
- Przemysł obejmuje władzę w księstwie poznańskim.
1254
📖
[...] Opizo, opat z Messano, legat Stolicy Apostolskiej, ogłosił klątwę na księcia Przemysła, a ziemie jego obłożył interdyktem, i to dlatego, że podczas pobytu tego legata na ziemi śląskiej książę Przemysł wysłał [wojsko] celem złupienia miasta Oleśnicy wraz z jego okolicą, które należało do księcia wrocławskiego Henryka, a to dla 500 grzywien srebrnych, które wspomniany książę śląski Henryk zobowiązany był zapłacić księciu Przemysłowi za wzięcie jakiegoś Niemca do niewoli. - Kronika wielkopolska-(II/III) Wyprawa na księstwo wrocławskie (spowodowana niewykupieniem z niewoli przez
Henryka III - za kwotę 500 grzywien - kasztelana ryczyńskiego Mroczka z Pogorzeli).
- Wojska wielkopolskie plądrują Oleśnicę.
- (8 III) Legat papieski Opizon nakłada ekskomunikę na Przemysła.
📖
I tego rodzaju interdykt zachowywał swą moc od piątku po niedzieli Reminiscere aż do trzeciego dnia po niedziele Iudica. I wtedy książę został rozgrzeszony, a interdykt zdjęty. - Kronika wielkopolska-(31 III) Zdjęcie ekskomuniki z Przemysła.
-(8 V) Uroczystości w Krakowie ku czci Św. Stanisława, połączone ze zjazdem książąt piastowskich.
📖
[...] książęta Wielkopolski Przemysł i Bolesław [Pobożny] oraz książę Głogowa Konrad wraz ze swoimi wojskami spustoszyli ziemie wokół Trzebnicy, Widawy, a za Odrą Oleśnicę, należące do księcia wrocławskiego Henryka. Wsi kościelnych wcale nie nękali. - Kronika wielkopolska-(IX) Ponowna wyprawa na księstwo wrocławskie (przy wsparciu
Konrada i
Bolesława).
- Splądrowanie okolic Wrocławia, Trzebnicy, Cerekwicy i Leśnicy.
1255
📖
[Mściwoj] zajął skutkiem zdrady pewnego kusznika gród Nakło należący do księcia Przemysła. [...] Przemysł zaś zebrawszy wojsko swoje i swego brata Bolesława [Pobożnego], wespół z Kazimierzem, księciem Kujaw, zewsząd obwałował wspomniany gród. Bolesław Wstydliwy, książę Krakowa, przysłał mu na pomoc tysiąc, a Siemowit Konradowic, książę Mazowsza, ośmiuset zbrojnych. Przemysł zaś i Kazimierz widząc, że gród jest silny i nie można łatwo go zdobyć, zbudowali innych gród naprzeciw dawnego grodu w kierunku zachodnim. - Kronika wielkopolska-(29 IX)
Mściwoj II, syn
Świętopełka gdańskiego zdobywa Nakło.
1256
-(zima/wiosna) Interwencja
Henryka III,
Bolesława Rogatki,
Władysława i
Konrada w kurii papieskiej przeciwko książętom wielkopolskim.
- (23 III) Papież Aleksander IV bierze w opiekę książąt śląskich oraz nakazuje biskupom ołomunieckiemu i lubuskiemu rozpatrzenie ich skargi.
- (I 1257) Zatwierdzenie przez papieża Aleksandra IV (poprzez wydanie odpisu bulli Grzegorza IX z 26 VI 1235) układu granicznego śląsko-wielkopolskiego z 22 IX 1234 roku, w którym Władysław Odonic zrzekł się ziemi kaliskiej, rudzkiej, Śremu i Santoka na rzecz Henryka Brodatego.
📖
[...] książę Przemysł z wojskami swoimi i brata swego Bolesława oraz książę Kujaw Kazimierz zeszli się koło grodu Nakła i po naradzie ruszyli na zdobycie grodu Raciąża. [...] Gdy wspomniani książęta przyszli pod ten gród, podłożyli ze wszystkich stron ogień i zaczęli oblegać go. Grodzianie nie mogli stawić im oporu wobec wysoko buchających płomieni, a chcieli uniknąć śmierci od ognia, [więc] ci, którzy zdołali wyjść, wkroczyli na placówki nieprzyjaciół i dobrowolnie oddali się z niewolę. Wielu jednak nie mogło wyjść i ci, zagarnieci ogniem, okrutnie spłonęli wraz z grodem i znajdującym się tam dobytkiem. - Kronika wielkopolska-(I/III) Wyprawa przeciwko Pomorzanom (przy wsparciu
Kazimierza Konradowica).
📖
Grodzianie [...] po męsku stawiali im opór i zabiwszy dwudziestu Pomorzan, zraniwszy sześćdziesięciu, [pozostałych] zmusili do zaprzestania napadów na gród i do ustąpienia. - Kronika wielkopolska-(III/IV) Nieudane próby zdobycia twierdzy Przemysła pod Nakłem przez oddziały pomorskie.
📖
[...] książę Pomorza Świętopełk zastawiwszy zasadzkę i przezornie usadowiwszy [ludzi] w kryjówkach blisko nowego grodu Nakła, rozkazał swoim ze starego Nakła, aby wyszedłszy z grodu tych, którzy przebywali w nowym grodzie, wyzywali do walki. Gdy ci wyszedłszy uczynili to, a z nowego grodu najdzielniejsi mężowie zaczęli z nimi walczyć, oni cofając się, jak gdyby chcieli uciec do swego grodu, odwodzili dość daleko od nowego grodu przeciwników ścigających ich. Książę Świętopełk zaś zważywszy, że oni tak łatwo nie mogą wkroczyć do grodu, wnet wyskoczył z kryjówki i ludzi księcia Przemysła, zewsząd otoczonych mnóstwem swego wojska, kładzie pokotem, zabija, rani i bierze w niewolę. Aczkolwiek odniósł wtedy zwycięstwo, podstępnie co prawda, jednak wspomnianego grodu zdobyć nie zdołał. - Kronika wielkopolska-(21 V)
Świętopełk gdański zwycięża pod Nakłem w starciu z częścią załogi nowego grodu.
📖
[...] znakomity książę Przemysł wraz ze swymi dostojnikami przybył do swej wsi zwanej Kcynią, aby prowadzić układy ze Świętopełkiem w sprawie odzyskania grodu Nakła. [...]
[Świętopełk] w zamian więc za zwrot tego grodu zażądał od księcia Przemysła pewnej sumy pieniędzy za nagromadzone zapasy. W ten sposób obaj obrali sobie na rozjemcę brata Poppona [...]. I orzekł wspomniany brat Poppo, że powinni wzajemnie przestrzegać trwałego i niezmąconego pokoju, gdy Świętopełk zwróci gród Nakło księciu Przemysłowi. Wspomniany książę Przemysł winien był w zamian za to zapłacić mu pięćset srebrnych grzywien w ustalonych terminach. I wreszcie spotkawszy się bez broni między starym i nowym grodem wzajemnie ucałowali się. - Kronika wielkopolska-(24-25 VII) Rokowania pokojowe ze
Świętopełkiem gdańskim w Kcyni
k. Nakła.
- (25 VII) Odzyskanie Nakła (za cenę 500 grzywien srebra).
1257
-(4 VI) Śmierć Przemysła I w Poznaniu.
