Zygmunt I Stary
Włosy miał ciemne, duże brwi, groźne wejrzenie, policzki zabarwione naturalnym rumieńcem; cała postawa wzbudzała szacunek, a roztropna natura nie pominęła niczego, co się łączyło z pełnią ludzkiej urody.
Księga o czasach króla Zygmunta Decjusza
1485
-(6 III-19 IV) Sejm ziem pruskich w Toruniu.
1494
-(17 IV-6 V) Zjazd Jagiellonów w Lewoczy.
1495
-
Jan Olbracht proponuje
Aleksandrowi, by nadał Kijowszczyznę Zygmuntowi.
1496
-(II) Litewski sejm odrzuca propozycję nadania
Zygmuntowi Kijowa.
-(26 XI-XII) Zjazd z
Janem Olbrachtem i
Aleksandrem w Parczewie.
1497
-(VI) Wyprawa
Jana Olbrachta w celu odbicia Kilii i Białogrodu z rąk tureckich.
- (16-17 VIII) Hospodar mołdawski, Stefan Wielki zrywa związek lenny z Polską i uznaje się za lennika tureckiego.
- (24 IX-18 X) Nieudane oblężenie Suczawy.
- Jan Olbracht zawiera rozejm ze Stefanem Wielkim.
- (26 X) Wycofujące się wojska zostają pobite pod Koźminem (w lasach Bukowiny) przez Turków i Mołdawian.
1498
-(4 I) Prawdopodobny udział w zjeździe z
Janem Olbrachtem i
Fryderykiem w Łowiczu.
-(3 X) Zygmunt wyjeżdża do Budy, na dwór brata Władysława Jagiellończyka.
ok. 1499
-Małżeństwo (?) z morawską szlachcianką, Katarzyną Ochstat de Thelnicz (Telniczanką).
1499
-(XII) Zygmunt uczestniczy w spotkaniu z bratem Władysławem II Jagiellończykiem w Preszburgu (Bratysławie).
1500
-(4 IX) Objęcie księstwa głogowskiego (z nadania Władysława Jagiellończyka).
1501
-(lato) Zygmunt przejmuje Syców od Władysława.
-(8 XII) Władysław przekazuje w lenno księstwo opawskie Zygmuntowi.
1504
-(4 V) Spotkanie w Legnicy z
Fryderykiem II legnickim.
-(17 V) Władysław wyznacza Zygmunta na namiestnika Dolnych Łużyc.
-(jesień) Zygmunt obejmuje stanowisko starosty generalnego na Śląsku (z ramienia Władysława), w miejsce odwołanego
Kazimierza II cieszyńskiego.
-(XII) Zygmunt zostaje namiestnikiem Górnych Łużyc (z nadania Władysława).
1506
-(I) Uchwały sejmu w Prudniku o przeciwdziałaniu rozbojom na Śląsku.
-(19 VIII) Śmierć
Aleksandra Jagiellończyka.
- (13 IX) Elekcja Zygmunta na tron wielkoksiążęcy litewski.
- (20 X) Zygmunt obejmuje tron Wielkiego Księstwa Litewskiego.
- (8 XII) Elekcja Zygmunta na tron polski (w Piotrkowie).
-(IX) Najazd mołdawski na Pokucie.
- Hetman Mikołaj Kamieniecki rozbija Mołdawian pod Czerniowcami.
1507
-(24 I) Zygmunt zostaje koronowany w katedrze wawelskiej.
-(2 III) Potwierdzenie przywilejów koronnych i litewskich.
-(21 III-IV) Poselstwo litewskie w Moskwie żąda zwrotu Siewierszczyzny.
-(IV) Najazd moskiewski na Litwę.
-(12 V) Hołd lenny
Jana V zatorskiego.
-(jesień) Wasyl III ponownie najeżdża ziemie litewskie.
- Udana obrona Mścisławia i Krzyczewa.
1508
-(III) Michał Gliński, marszałek nadworny litewski wszczyna bunt przeciwko Zygmuntowi i przechodzi na stronę Wasyla III.
-(lato) Ofensywa wojsk polskich i litewskich na Smoleńszczyźnie.
- (13 VII) Udana odsiecz oblężonej Orszy.
- Wojska moskiewskie wycofują się z Litwy.
-(8 X) Litewsko-moskiewski pokój wieczysty.
1509
-(VI) Najazd mołdawski (spowodowany odmową wydania przez Zygmunta siostry Elżbiety za mąż za hospodara Bogdana Jednookiego).
- Udana obrona Kamieńca (VI), Halicza i Lwowa.
- Mołdawianie zdobywają i palą Rohatyń.
-Odwetowa wyprawa polska do Mołdawii.
- Nieudana próba zdobycia Suczawy.
- (4 X) Mikołaj Kamieniecki rozbija pod Chocimiem wojska hospodara Bogdana.
ok. 1509
-Zygmunt oddala Katarzynę Telniczankę.
- (1510) Wydanie Katarzyny za mąż na kasztelana wojnickiego i podskarbiego koronnego Andrzeja Kościeleckiego.
1510
-(21 I) Zawarcie (w Kamieńcu) traktatu pokojowego z Mołdawią.
- Bogdan Jednooki ostatecznie rezygnuje z ubiegania się o rękę Elżbiety.
- Przejęcie zwierzchnictwa nad Mołdawią przez Węgry.
-Najazd tatarski na Litwę.
-Sejm uchwala zakaz przekazywania w testamencie nieruchomości Kościołowi.
-(zima) Odnowienie rozejmu z Turcją.
1511
-Potwierdzenie przywilejów pruskich.
-Zygmunt zapewnia duchowieństwu prawosławnemu niezawisłość sądownictwa (przy czym sąd królewski rozpatruje apelacje) i swobodę w obsadzie urzędów duchownych (biskupi i metropolita muszą być kandydatami królewskimi).
-Zaostrzenie kar za zbiegostwo chłopów.
-Jerzy Radziwiłł i Jerzy Olelkowicz rozbijają Tatarów na uroczysku Rutku (nieopodal Kijowa).
-(2 XII) Układ o małżeństwo z węgierskim rodem Zápolyów.
1512-1514
-Królewskie próby reform skarbowo-wojskowych.
1512
-(8 II) Małżeństwo z Barbarą, córką Stefana Zápolyi, hrabiego na Spiszu, wojewody siedmiogrodzkiego.
-(19 II) Zygmunt zawiera tajny układ antyhabsburski ze stronnictwem Zápolyów.
-(IV) Najazd Tatarów Mengli-Gireja.
- (28 IV) Hetman Mikołaj Kamieniecki i Konstanty Ostrogski rozbijają wojska tatarskie pod Wiśniowcem.
- Mengli-Girej zostaje zmuszony do zawarcia antymoskiewskiego przymierza z Zygmuntem.
-(22 V) Zygmunt wydaje dekret zabraniający sądom miejskim odwoływania się do Magdeburga.
-Odnowienie rozejmu polsko-tureckiego.
-(zima) Wybuch wojny z Moskwą.
- Wojska moskiewskie rozpoczynają oblężenie Smoleńska.
1513
-(wiosna) Udana odsiecz oblężonego Smoleńska przez zaciężnych litewskich.
-(VI) Kolejny (nieudany) atak moskiewski na Smoleńsk.
-Odnowienie rozejmu z Turcją.
-(IX-X) Kolejna (nieudana) próba opanowania Smoleńska przez Moskwę.
-(17 IX) Śmierć
Jana V zatorskiego.
- (26 X) Księstwo zatorskie zostaje włączone do województwa krakowskiego (utrzymuje jednak status księstwa).
1514
-Cesarz Maksymilian I Habsburg zawiera antypolskie przymierze w Wasylem III moskiewskim.
-(30 VII) Utrata Smoleńska na rzecz Moskwy.
-(8 IX) Konstanty Ostrogski rozbija siły moskiewskie pod Orszą.
1515
-(2 X) Śmierć Barbary Zápolya.
-(17-22 VII) Zjazd wiedeński z Władysławem Jagiellończykiem i cesarzem Maksymilianem Habsburgiem.
- Cesarz uznaje pokój toruński (1466), odstępuje od przymierza z Moskwą i obiecuje pomoc w negocjacjach z Krzyżakami.
1516
-(VIII) Najazd Tatarów Ahmeta na Podole i Ruś.
-Oblężenie Witebska przez wojska moskiewskie.
- Dywersyjny najazd Tatarów Mehmet Gireja na Putywl.
- Wojska moskiewskie wycofują się spod Witebska.
1517
-(10 III) Wasyl III zawiera antypolski układ z Zakonem Krzyżackim.
-(lato-18 X) Nieudane oblężenie Opoczki.
-(6 XII) Małżeństwo
per procuram z Boną, córką Jana Galeazza Sforzy, księcia Mediolanu (zawarte w Wiedniu poprzez kasztelana kaliskiego Stanisława Ostroroga i sekretarza królewskiego Jan Konarskiego).
1517-1522
-Zygmunt organizuje flotę kaperską.
1518
-(4 III) Cesarz Karol V Habsburg nadaje Zygmuntowi Order Złotego Runa.
-Zrzeczenie się prawa do sądzenia sporów między szlachtą i jej poddanymi.
- Początek pełnego sądownictwa patrymonialnego.
-(18 IV) Ślub z Boną i jej koronacja w katedrze wawelskiej.
-(lato) Wojska moskiewskie wkraczają na Litwę.
- (29 VII) Olbracht Gasztołd i Jan Boratyński dokonują udanej odsieczy oblężonego Połocka.
1519
-(lato) Jednoczesny najazd moskiewski na Litwę i tatarski - na ziemię kijowską i Wołyń.
- (2 VIII) Tatarzy zwyciężają wojska polskie pod Sokalem.
1519-1520
-(4 XII-7 I) Sejm w Toruniu.
1520
📖
Tegoż roku wielki mistrz w Prusiech, margrabia Albrecht brandenburski, zatarg miał z królem Polski o Malbork, Gdańsk, ziemi nadwiślańskie oraz inne dobra i poprowadziwszy około dziewięciu tysięcy piechoty i kilka setek konnicy - wśród której służył mu ze stu zbrojnymi końmi hrabia Jerzy z Nowogardu - przez Frankfurt nad Odrą do Polski na Międzyrzecz, zdobył tę miejscowość oraz kilka innych i ruszył pod Gdańsk, gdzie wojsko czas jakiś siedziało, nic nie mogąc wskórać i głód cierpiąc wielki, toteż wnet, nie załatwiwszy sprawy, musieli się wycofać i odeszli w rozsypce. - Pomerania Tomasza Kantzowa-Wojna z Krzyżakami.
- (1 I) Zajęcie Brunsbergi przez zaciężnych krzyżackich.
- (18 I) Mikołaj Firlej z Dąbrowicy rozbija oddziały krzyżackie idące z odsieczą oblężonemu Pasłękowi.
- Wojska polskie zdobywają Kwidzyn (16 II) i Holąd (29 IV).
- (30 IV) Odstąpienie od oblężenia Królewca.
- (18-29 VI) Nieudane rokowania pokojowe z Albrechtem Hohenzollernem w Toruniu.
- Atak krzyżacki na Mazowsze (VII), ziemię łomżyńską i biskupstwo warmińskie (VIII).
- Udana obrona biskupiego zamku w Heilsbergu.
- (VIII) Ofensywa zaciężnych wojsk krzyżackich z terytorium Rzeszy.
- Utrata Międzyrzecza (12 X), Wałcza, Chojnic, Kiszewy, Starogardu i Tczewa (4 XI).
- Nieudana próba zdobycia Człuchowa i Gdańska (8-9 XI) przez Krzyżaków.
- (3 XI-7 XII) Sejm w Bydgoszczy.
- Postulat powołania komisji dla poprawy prawa sądowego.
- (4 XII) Potwierdzenie postanowień przywileju toruńskiego.
- Uchwalony zostaje (po raz drugi od 1498) podatek pogłówny.
- Odbicie z rąk krzyżackich Chojnic (28 XI), Tczewa i Starogardu.
-(3 V i 24 VII) Edykty zakazujące sprowadzania do kraju, kupna i sprzedaży książek luterańskich (pod karą konfiskaty dóbr i wygnania).
-Zygmunt otrzymuje propozycję objęcia tronu Szwecji.
-(25 X) Chan Mehmet-Girej zaprzysięga przymierze z Zygmuntem.
1521
-(5 IV) Zawieszenie broni w wojnie polsko-krzyżackiej (na okres 4 lat), zawarte głównie dzięki mediacji
Fryderyka II legnickiego, pełnomocnika króla czeskiego i węgierskiego.
-Bitwa z Tatarami pod Skałą.
1522
-Obwarowanie Wilna murami.
-(4 XII) Rada litewska uznaje sukcesję syna
Zygmunta na tronie wielkoksiążęcym.
-(zima) Zygmunt zawiera pięcioletni rozejm z Wasylem III.
- Smoleńsk pozostaje przy Moskwie.
1522-1524
-Spór z papiestwem o obsadę biskupstwa płockiego.
- (9 IX 1522) Śmierć biskupa Erazma Ciołka.
- (IX 1522) Papież Hadrian VI mianuje biskupem płockim margrabiego Jana Albrechta Hohenzollerna, brata wielkiego mistrza krzyżackiego.
- Biskup przemyski, Rafał Leszczyński - kandydatem Zygmunta.
- (1523) Hadrian VI zgadza się na kandydaturę Rafała Leszczyńskiego, pod warunkiem podwyższenia annat (opłat uiszczanych przez polskie biskupstwa na rzecz Rzymu).
- Duchowieństwo polskie odrzuca propozycję papieża.
- Hadrian VI cofa zgodę na nominację.
- (14 IX 1523) Śmierć papieża Hadriana VI.
- (10 VI 1524) Papież Klemens VII zatwierdza Rafała Leszczyńskiego na stolicy biskupiej w Płocku.
1523
-(7 III) Zygmunt wydaje edykt grożący śmiercią na stosie i konfiskatą dóbr zwolennikom luteranizmu.
-(5 V) Nieudany zamach na życie Zygmunta.
- Nieznany zamachowiec strzela (niecelnie) z rusznicy do króla stojącego w oknie 'Kurzej Stopki' na zamku wawelskim.
-Wydanie
Formula processus, kodyfikacji procesu sądowego (wprowadzającej m.in. zasadę instancyjności).
-(5 IX) Edykt zezwalający na poszukiwania w domach książek luterańskich.
1524
-(14 III) Sojusz z Jerzym i Barnimem, książętami Pomorza Zachodniego oraz z Henrykiem Meklemburskim.
-(VI) Najazd turecki i tatarski na Podole.
1524-1525
-(21 XII-24 II) Sejm w Piotrkowie.
- Sejm decyduje się na kontynuowanie wojny z Zakonem Krzyżackim aż do jego całkowitego usunięcia z Prus.
1525
-(11 III-8 IV) Negocjacje z Albrechtem Hohenzollernem.
- (8 IV) Zawarcie traktatu krakowskiego.
- Sekularyzacja Zakonu Krzyżackiego.
- Albrecht otrzymuje tytuł księcia w Prusach i zostaje dziedzicznym lennikiem Korony Polskiej (z dziedziczenia wyłączona zostaje linia elektorów brandenburskich) oraz członkiem senatu.
- (10 IV) Hołd lenny Albrechta Hohenzollerna w Krakowie (tzw. Hołd Pruski).
-Zygmunt zostaje obdarowany przez papieża Klemensa VII Mieczem Poświęcanym i Czapką.
-Władze Gdańska zostają obalone przez pospólstwo i plebs miejski.
1526
-(wiosna-lato) Stłumienie rewolty pospólstwa w Gdańsku.
- (20 VII) Zygmunt ogłasza Statuta Sigismundi.
- Burgrabia gdański (jako przedstawiciel króla) obejmuje pierwszeństwo przed burmistrzami.
- Wprowadzenie tzw. trzeciego ordynku - reprezentacji pospólstwa we władzach Gdańska.
-(9/10 III) Śmierć Janusza III mazowieckiego.
- (13 IX) Zygmunt przejmuje władzę na Mazowszu.
-(29 VIII) Śmierć Ludwika Jagiellończyka, króla Czech i Węgier, bratanka Zygmunta, w bitwie pod Mohaczem.
- Jagiellonowie (wobec mało aktywnej postawy Zygmunta) tracą tron czeski (24 X) i węgierski (10 XI).
-Zawarcie układu rozejmowego z Moskwą.
-Wzmocnienie lennej zależności książąt pomorskich z Lęborka i Bytowa.
-(zima) Najazdy tatarskie na Polskę i Litwę.
1526-1528
-Reforma monetarna.
- (23 I 1526) Uchwała w sprawie bicia nowych monet.
- (15 X 1526) Ogłoszenie szczegółowej ordynacji menniczej.
- Wycofane z obiegu zostają półgrosze.
- Ustanowienie trzech obowiązujących rodzajów monet: denarów, ternarów (3 denary) i groszy (18 denarów).
- (II 1528) Wprowadzenie do obiegu groszy potrójnych (trzeciaków) i poszóstnych (szóstaków) oraz złotych dukatów.
- (V 1528) Ustalona zostaje jednolitość stopy monetarnej Prus i Polski (z jedyną rożnicą w postaci bicia w Prusach szelągów o wartości 6 denarów, zamiast ternarów).
1527
-(27 I) Konstanty Ostrogski zwycięża nad Olszanicą Tatarów powracających z wyprawy litewskiej.
1528
-(wiosna) Najazd wojsk habsburskich na Spisz.
-(VI) Zwycięskie starcie z Tatarami pod Kamieńcem Podolskim.
-(26 X) Podpisanie pięcioletniego zawieszenia broni z Turcją.
1529
-(29 IX) Początek obowiązywania nowej kodyfikacji prawa litewskiego (tzw.
Pierwszego Statutu Litewskiego).
-(18 X) Syn
Zygmunt zostaje wyniesiony na tron wielkoksiążęcy litewski.
-(18 XII) Elekcja
vivente rege Zygmunta na tron polski.
-(27 XII) Inkorporacja Mazowsza do Korony.
1530
-(20 II) Koronacja
Zygmunta Augusta w katedrze wawelskiej.
-(XI) Najazd hospodara mołdawskiego, Piotra Raresza (Petryły) na Pokucie.
- Utrata Kołomyi i Gwoźdźca.
1531
-(3-21 II) Nieudane rokowania pokojowe z Mołdawią.
-(lato) Wyprawa Jana Tarnowskiego przeciwko Petryle.
- (2-4 VIII) Zwycięskie starcia pod Ścianką nad Dniestrem.
- (19 VIII) Jan Tarnowski pokonuje Mołdawian pod Gwoźdźcem.
- (22 VIII) Zwycięstwo pod Obertynem.
-Uchwalenie
Zwodu Prażmowskiego - kodyfikacji prawa mazowieckiego.
1532
-(zima) Układ rozejmowy z Mołdawią (ważny do maja 1533).
-(29 I) Zatwierdzenie
Zwodu Prażmowskiego przez Zygmunta i sejm koronny.
-(wiosna) Przedłużenie rozejmu z Moskwą do końca grudnia 1533.
-Zygmunt zapewnia Żydom swobodę handlu w całym państwie.
-
Przywilej piotrkowski.
-Opracowanie projektu poprawy praw (tzw.
Korektura Taszyckiego).
1533
-(I) Zawarcie traktatu pokoju i przyjaźni z sułtanem tureckim Sulejmanem.
1534
-Zygmunt zwalnia Żydów z obowiązku noszenia specjalnych, wyróżniających się ubrań.
-(VIII) Najazd litewski na Siewierszczyznę.
-(XI) Odwetowy najazd moskiewski na Litwę.
1534-1535
-(30 XI-20 I) Sejm w Piotrkowie.
- (13 XII 1534) Szlachta odrzuca Korekturę Taszyckiego.
- Uchwały w sprawie udzielenia pomocy Litwie.
1535
-(lato) Wojska moskiewskie wznoszą twierdzę Siebież na północnym pograniczu z Litwą.
-Ofensywa polsko-litewska na Siewierszczyźnie.
- Zdobycie Homla (16 VII), Starodubu (29 VIII), Radohoszczy i Poczepu.
- Wojska polsko-litewskie wycofują się (z powodu braku środków na utrzymanie żołnierzy zaciężnych) tracąc Starodub, Radohoszcz i Poczep.
-(VIII-IX) Najazdy Petryły na pograniczne ziemie polskie.
1536
-(II-VII) Litewska przeciwko Moskwie.
- (II) Nieudana próba opanowania Siebieża.
- (VII) Litwini zwyciężają wojska moskiewskie pod Krzyczowem.
1537
-(25 III) Zawarcie pięcioletniego rozejmu z Moskwą.
-Mikołaj Sieniawski i Jan Mielecki rozbijają Tatarów chana Ezibeka.
-Przygotowania do wyprawy na Mołdawię.
- (22 VIII) Szlachta zawiązuje sejm rokoszowy pod Glinianami (tzw. wojna kokosza).
- Rokoszanie domagają się potwierdzenia elekcyjności tronu, wolności od ceł oraz ograniczenia praw duchownych i miast.
-(XI) Mikołaj Sieniawski zdobywa i pali mołdawskie Czerniowce.
1538
-(I) Najazd Petryły na Pokucie.
- (1 II) Mołdawianie rozbijają nad Seretem zaciężne wojska polskie.
- (wiosna) Hetman Jan Tarnowski wkracza na Pokucie.
- (VIII) Oblężenie Chocimia.
- Zawarcie układu pokojowego z Petryłą.
- Mołdawia zrzeka się Pokucia na rzecz Polski.
-Sejm wydaje ustawę o przymusie wyzbycia się (w przeciągu 4 lat) przez mieszczan posiadłości ziemskich, pod groźbą ich utraty.
1538-1539
-(20 XII-7 III) Sejm w Krakowie.
- Uchwały ograniczające władzę królewską (Zygmunt m.in. potwierdza elekcyjność tronu polskiego, obiecuje respektować prawa królestwa).
1540
-(17 I) Zatwierdzenie
Zwodu Goryńskiego - kodyfikacji praw Mazowsza.
-Traktat przyjaźni z Sahib-Girejem, chanem Tatarów krymskich.
1543
-Sejm wydaje ustawę odbierającą chłopom prawo wykupywania się od poddaństwa oraz zaostrzającą zakaz opuszczania wsi bez zgody pana.
1544
-Sejm litewski w Brześciu.
- (6 X) Zygmunt przekazuje władzę namiestniczą na Litwie synowi Zygmuntowi.
1545
-(11 III) Sejm w Warszawie.
- Zamiana dotychczasowej oprawy Bony (m.in. Nowego Miasta Korczyna, Wiślicy, Radomska, Kozienic) na dobra na terenie Mazowsza (m.in. Ciechanów, Czersk, Liw, Łomżę, Warszawę, Zakroczym).
-Zawarcie porozumienia pokojowego z Tatarami.
-(13 X) Oddziały kozackie starosty barskiego Bernarda Pretwicza, napadają i plądrują turecki Oczaków.
- Ochłodzenie stosunków polsko-tureckich.
- Zygmunt wypłaca odszkodowanie Turcji (w wysokości 155100 asprów).
1548
-(1 IV) Śmierć Zygmunta I Starego w Krakowie.
