Zbigniew
Człowiek dość pokorny i prostoduszny.
Kronika Polska Galla Anonima
| rodzice ⇒ drzewo genealogiczne |
|---|
| Władysław I Herman | nieznana z imienia- możliwy związek zawarty w obrządku słowiańskim; Gall Anonim opisując Zbigniewa nazywa go zrodzonym z nałożnicy (de concubina progenitus); dopiero w XV-wiecznym wydaniu Kroniki wielkopolskiej dopisana została informacja, iż pochodziła z rodu Prawdziców
|
| życie |
|---|
| 1060/1075 - ok.1112 albo 8 VII 1113 (Tyniec?) |
| małżeństwa |
|---|
- ⚭ nieznana z imienia
- związek niepewny; o żonie Zbigniewa wspomina tylko Kronika wielkopolska
|
| potomstwo ⇒ drzewo genealogiczne |
|---|
- dzieci
- istnienie niepewne; wspomina o nich tylko Kronika wielkopolska; istnieje teoria, iż był synem Zbigniewa mógł być Albert, uznawany powszechnie za syna Władysława Wygnańca
|
1085/1086
📖
A więc Zbigniew zrodzony przez księcia Władysława z nałożnicy, w mieście Krakowie w dojrzałym już wieku oddany został na naukę [...] - Kronika polska Galla Anonima-Zbigniew zostaje oddany przez ojca do szkoły katedralnej w Krakowie.
po 1089
📖
[...] macocha odesłała go do Saksonii, do klasztoru mniszek, aby tam się kształcił. - Kronika polska Galla Anonima-
Władysław Herman (z inicjatywy żony Judyty Marii) wysyła Zbigniewa na naukę do klasztoru benedyktynek na terenie Saksonii (w Kwedlinburgu albo Gandersheim).
1093
📖
I tak z czeską chytrością wynajęli jakichś ludzi, którzy po kryjomu wydobyli Zbigniewa z klasztoru mniszek. Mając tedy ze sobą Zbigniewa w Czechach zbiegowie posłali do komesa wrocławskiego, imieniem Magnus, poselstwo w te słowa: "Co do nas, komesie Magnusie, to bawiąc na obczyźnie jakoś znosimy zniewagi ze strony Sieciecha, lecz tobie, Magnusie, któremu tytuł książęcy więcej przynosi chluby niż władzy, żałośnie współczujemy, skoro masz [tylko] trudy związane z władzą, ale nie władzę samą, bo nie śmiesz wydawać rozkazów przystawom Sieciecha. Lecz jeżelibyś chciał zrzucić z karku jarzmo niewoli, przyjmij spiesznie pod tarczę swej obrony młodzieńca, którego mamy [wśród siebie]". A wszystko to podsuwał [im] książę czeski, który chętnie siał niezgodę między Polakami. Usłyszawszy to Magnus, długo zrazu wahał się, lecz zasięgnąwszy rady co przedniejszych i znalazłszy ich poparcie, przychylił się do propozycji, przyjmując go [Zbigniewa]. - Kronika polska Galla Anonima-Uprowadzenie Zbigniewa z klasztoru w Saksonii przez wrogów Sieciecha.
- Zbigniew zostaje przyjęty przez komesa wrocławskiego Magnusa.
📖
Wzburzony tym wielce Władysław i uniesiony wielkim gniewem Sieciech wezwali sobie na pomoc przeciw wrocławianom króla Węgier Władysława i księcia czeskiego Brzetysława, ale odnieśli stąd więcej hańby i szkody, niż sławy i zysku. Albowiem król Władysław byłby Sieciecha w więzach zabrał ze sobą na Węgry, gdyby ten ratując się nie uciekł wraz z malutkim Bolesławem. Gdy więc niczego siłą przeciw wrocławianom wskórać nie mogli, ponieważ swoi przeciw swoim nie chcieli prowadzić wojny, wbrew własnej woli zawarł ojciec pokój z synem i wtedy to po raz pierwszy uznał go swoim synem. - Kronika polska Galla Anonima-
Władysław Herman i Sieciech podejmują (nieudaną) próbę uzyskania wsparcia węgierskiego i czeskiego przeciwko Zbigniewowi i Magnusowi.
- (1093/94) Ugoda we Wrocławiu.
1096
📖
Albowiem w tym czasie książę Brzetysław z całym swoim wojskiem, w Polsce, nad brzegiem rzeki zwanej Nysą, po zburzeniu ich grodu zwanego Bardo, daleko dalej nad tą samą rzeką podobnie zbudował bardzo mocny gród na wysokiej skale, skąd wziął [ów gród] nazwę Kamieniec. - Kronika Czechów Kosmasa z Pragi
---
[...] książę Władysław z wojskiem podstąpił pod miasto Wrocław, mając już w ręku oddane sobie okoliczne grody. Zbigniew zaś widząc, że wielmoże w samym Wrocławiu i na zewnątrz opuścili go, i rozumiejąc, że trudno jest wierzgać przeciw ościeniowi, niepewny wierności pospólstwa i własnego życia, w nocy zbiegł, a uciekłszy wkroczył do grodu Kruszwicy, bogatego w rycerstwo, wpuszczony [tam] przez załogę grodu. [...]
Zbigniew zaś, przyzwawszy [na pomoc] mnóstwo pogan i mając [przy sobie] siedem hufców kruszwiczan, wyszedł z grodu i stoczył walkę z ojcem [...]; tam też Bóg wszechmogący księciu Władysławowi tak wielkie okazał miłosierdzie, że wytępił nieprzeliczone mnóstwo przeciwników, a z jego żołnierzy tylko bardzo niewielu śmierć zabrała. Tyle bowiem rozlano tam krwi ludzkiej i taka masa trupów wpadła do sąsiadującego z grodem jeziora, że od tego czasu żaden dobry chrześcijanin nie chciał jeść ryby z owej wody. W ten sposób Kruszwica, opływająca przedtem w bogactwa i [zasobna] w rycerstwo, zamieniła się nieomal w pustynię. Zbigniew tedy, ocaliwszy się wraz z nieliczną garstką ucieczką do grodu, nie był pewien, czy życie straci, czy któryś z członków. Atoli ojciec, nie szukając pomsty za młodzieńczą głupotę, by w rozpaczy nie przystał do pogan lub obcych ludów, skąd większe [jeszcze] mogłoby grozić niebezpieczeństwo - udzielił mu żądanej gwarancji nietykalności życia i członków, zabrał go [jednak] ze sobą na Mazowsze i tam go przez czas pewien męczył w grodzie Sieciecha. - Kronika polska Galla Anonima-Wojna przeciwko
Władysławowi Hermanowi i Sieciechowi.
- (V) Najazd Brzetysława II na Śląsk (przeciwko Zbigniewowi).
- Zdobycie Barda przez wojska czeskie.
- Czesi budują nowy gród - Kamieniec [Ząbkowicki].
- Zbigniew chroni się w Kruszwicy.
- Porażka w bitwie pod Kruszwicą.
- Zniszczenie Kruszwicy przez wojska Władysława i Sieciecha.
- Zbigniew zostaje uwięziony (przez Sieciecha) w Sieciechowie.
1096-1097
-Zabiegi możnych oraz dostojników kościelnych o uwolnienie Zbigniewa i przywrócenie go do łask.
1097
📖
Później zaś przy konsekracji kościoła gnieźnieńskiego za wstawieniem się biskupów i możnych [Władysław] przyzwał go do siebie i za ich prośbami odzyskał [Zbigniew] łaskę, którą utracił. - Kronika polska Galla Anonima
---
Arcybiskup Marcin bolejąc nad tym, że konsekrację katedry gnieźnieńskiej, metropolii polskiej, odwleczono aż do tego czasu, wyznaczył jej poświęcenie na pierwszy dzień maja. [...]
Po ukończeniu uroczystości poświęcenia katedry gnieźnieńskiej książę polski Władysław, nakłoniony usilnymi prośbami arcybiskupa gnieźnieńskiego Marcina, wszystkich biskupów i baronów polskich, biorących udział w tej uroczystości, uwalnia z więzienia Zbigniewa, który przyrzeka, że będzie na przyszłość oddany ojcu i podda się jego władzy. - Kronika Jana Długosza-(1 V?) Wiec w Gnieźnie, połączony z konsekracją katedry.
- Uwolnienie Zbigniewa i przywrócenie do ojcowskiej łaski.
📖
Książę Władysław powierzył obu synom swe wojsko i wysłał ich na wyprawę na Pomorze. Oni zaś, odszedłszy i powziąwszy nie znane mi bliżej postanowienie, zawrócili z dróg z niczym. Wobec tego ojciec, podejrzewając [w tym] coś natychmiast podzielił między nich królestwo, jednakże nie wypuścił ze swych rąk głównych stolic państwa. - Kronika polska Galla Anonima-Wyprawa na Pomorze.
- Zbigniew i Bolesław zawracają z drogi i wymuszają na ojcu podział państwa.
- Zbigniew otrzymuje Wielkopolskę lub jej część (bez Poznania i Gniezna).
1097/1101
📖
Zdarzyło się zaś, że książę Władysław - nie wiem, czy podstępnie, czy zgodnie z prawdą - zawiadomił syna Bolesława, iż od wywiadowców dowiedział się, że Czesi mają zamiar wkroczyć do Polski na łupiestwo, że więc wobec tego winien on [Bolesław] jak najszybciej udać się na wskazane miejsce i przywołać na pomoc komesów swego księstwa, których mianował Sieciech i w których chłopiec bynajmniej nie pokładał zaufania. [...]
Powziąwszy zatem wcale odpowiednie postanowienie, z młodzieńczym pośpiechem posłali czym prędzej [gońca] z umówionym znakiem do Zbigniewa, by co rychlej ze swoimi podążył im na pomoc, sami zaś natychmiast powrócili do miasta Wrocławia, by wróg podstępnie nie zdołał go uchwycić. - Kronika polska Galla Anonima-
Władysław wysyła
Bolesława na pogranicze śląsko-czeskie, w celu odparcia spodziewanego (?) najazdu Czechów.
- Bolesław w obawie o swoje życie (zamach ze strony Sieciecha) zawraca do Wrocławia i wzywa na pomoc Zbigniewa.
- Bracia przy wsparciu możnych wrocławskich wyruszają zbrojnie przeciwko Władysławowi.
📖
Zatem książę Władysław i jego synowie zatrzymali się z wojskami w miejscowości, która się zwie Żarnowiec, synowie osobno od ojca, i tam też przez dłuższy czas prowadzili rokowania przez posłów, aż wreszcie pod wpływem rad wielmożów, a gróźb młodzieńców, chłopcy zmusili starego [ojca] do oddalenia Sieciecha. - Kronika polska Galla Anonima-Negocjacje pokojowe Zbigniewa i
Bolesława z ojcem w Żarnowcu.
📖
Tak to ojciec, synowie i wszyscy wielmoże zjednoczeni pospieszyli [następnie] z całym wojskiem za Sieciechem, uciekającym do grodu, który sam zbudował. Gdy go tak ścigali i usiłowali wypędzić z kraju, sam książę w nocy, gdy sądzono, że spoczywa w swym łożu, bez wiedzy kogokolwiek ze swoich, z trzema tylko najzaufańszymi powiernikami, potajemnie wymknął się spośród wojska i z drugiej strony rzeki Wisły przepłynął w łódce do Sieciecha. Wobec tego wszyscy wielmoże oburzeni oświadczyli, że opuszczanie synów i tylu dostojników wraz z wojskiem nie jest decyzją człowieka rozumnego, lecz szalonego, i natychmiast złożywszy radę postanowili, aby Bolesław zajął Sędomirz i Kraków, główne i najbliższe stolice królestwa, a odebrawszy przysięgę wierności, dzierżył je jako swą dzielnicę; Zbigniew zaś miał pospieszyć na Mazowsze i zająć miasto Płock oraz leżące w tamtej stronie ziemie. Bolesław więc [istotnie] zajął i dzierżył wymienione grody, Zbigniew natomiast, uprzedzony przez ojca, nie zdołał wypełnić swego zamiaru. - Kronika polska Galla Anonima-Wyprawa (wraz z
Władysławem i
Bolesławem) przeciwko Sieciechowi.
- Władysław potajemnie opuszcza obóz i udaje się do Sieciecha.
- Zajęcie Krakowa i Sandomierza przez Bolesława.
- Nieudana próba zdobycia Płocka przez Zbigniewa.
📖
[...] młodzi książęta zebrali dostojników i wojska i stanęli obozem naprzeciw grodu płockiego, po drugiej stronie Wisły. Tam dopiero arcybiskup Marcin, wierny starzec, z wielkim trudem i z wielką przezornością załagodził gniew i niezgodę między ojcem a synami. Tam to książę Władysław, jak mówią, pod przysięgą stwierdził, że już nigdy więcej nie zatrzyma [przy sobie] Sieciecha. Wtedy Bolesław zwrócił ojcu zajęte stolice, lecz ojciec nie dotrzymał układu zawartego z synami. - Kronika polska Galla Anonima-Zbigniew i
Bolesław przybywają z wojskami pod Płock.
- Zawarcie układu pokojowego z ojcem (dzięki mediacji arcybiskupa gnieźnieńskiego Marcina).
- Bolesław zwraca Władysławowi Kraków i Sandomierz, w zamian za obietnicę wygnania Sieciecha z Polski.
ok. 1100/1101
📖
Ostatecznie jednak chłopcy zmusili starego ojca do tego, by przez wygnanie Sieciecha z Polski spełnił ich pragnienie. - Kronika polska Galla Anonima-
Władysław zostaje zmuszony przez synów do zdjęcia z urzędu palatyna Sieciecha i wygnania go (oraz prawdopodobnie konfiskaty jego dóbr).
📖
Jakim zaś sposobem do tego doszło i jak powrócił z wygnania, długo i nudno byłoby o tym mówić, niech więc wystarczy tyle, że nigdy później nie było mu danym sprawować żadnej władzy. - Kronika polska Galla Anonima-Powrót Sieciecha z wygnania (jednak nie na urząd palatyna).
1100/1101
📖
Gdy te sprawy taki obrót wzięły, doniesiono im nagle, że Pomorzanie wyruszyli [na wyprawę] i na wprost Sątoku, który jest strażnicą i kluczem królestwa, wystawili gród przeciwny. Był zaś ten nowy gród tak wysoki i tak blisko położony chrześcijan, że to, co mówiono lub co się działo w Sątoku, mogło być dobrze słyszane i widziane przez pogan. Zbigniew więc, jako że wiekiem był starszy i dzierżył część królestwa najbliższą Pomorzanom i ojcu, z wojskiem ojca i swoim pospieszył przeciw Pomorzanom bez młodszego brata; mniej jednak wówczas sławy pozyskał starszy, który z większą siłą najpierw wyruszył, niż młodszy, który z garstką za nim podążył. Albowiem starszy, pospieszywszy tam, ani owego nowego grodu dzielnie nie zaatakował, ani wrogów nie wciągnął do walki, mając tak znaczne siły, lecz z większym ponoć strachem sam, niż napędziwszy go [Pomorzanom], powrócił do domu. A natomiast skoro za odejściem starszego brata pojawił się młody Bolesław, syn Marsowy, to choć jeszcze nie pasowany na rycerza, uprzedzając [to], więcej wskórał, niż brat opasany już mieczem. [...] Poganie zatem widząc, iż chłopiec odstępuje dlatego, że małe miał siły, a obawiając się grożącej im zguby, gdyby powrócił z dużymi, sami zburzyli swój gród, który przedtem zbudowali, i zmarnowawszy trud na darmo, schronili się w bezpiecznych kryjówkach. - Kronika polska Galla Anonima-Pomorzanie wznoszą gród naprzeciw warowni w Santoku.
- Nieudana próba wyparcia Pomorzan spod Santoka przez Zbigniewa (dowodzącego również wojskami Władysława Hermana).
- Bolesław zwycięża Pomorzan zmuszając ich do porzucenia grodu.
1102
📖
Zmarł zatem książę Władysław w podeszłym wieku i długą słabością złożony, a arcybiskup Marcin z kapelanami przez pięć dni w mieście Płocku odprawiał za niego egzekwie, nie śmiejąc go pogrzebać przed przybyciem synów. Skoro zaś obaj bracia przybyli, zanim jeszcze pochowali ojca, doszło pomiędzy nimi do wielkiego sporu o podział skarbów i królestwa, lecz za natchnieniem łaski Bożej i za pośrednictwem wiernego starca, arcybiskupa, zastosowali się w obliczu zmarłego do zarządzeń wydanych przezeń za życia. Tak więc po wcale zaszczytnym i okazałym pogrzebie księcia Władysława w kościele płockim, po rozdzieleniu skarbca ojcowskiego pomiędzy synów i po urządzeniu królestwa polskiego wedle podziału dokonanego jeszcze za życia ojca, każdy z braci zajął część przypadłą mu z podziału. - Kronika polska Galla Anonima
---
W roku od wcielenia Pańskiego 1102 Władysław książę Polski mając dwóch synów - jednego spłodzonego z konkubiny, imieniem Zbigniew, drugiego urodzonego z Judyty, córki króla Wratysława, imieniem Bolesław - między nich podzielił po połowie swoje królestwo [...] - Kronika Czechów Kosmasa z Pragi-(4 VI) Śmierć
Władysława Hermana.
- Włączenie Mazowsza do posiadłości Zbigniewa.
-Zawarcie porozumienia z Pomorzanami.
1103
📖
Tymczasem [...] Zbigniew, który zaproszony na ślub brata odmówił przybycia, zawarł przyjazne przymierze z Pomorzanami i Czechami, a gdy odbywało się wesele, zachęcił podobno Czechów, by wkroczyli do Polski. Wtedy Czesi rozpuścili zagony po ziemi wrocławskiej a zbierając łupy i jeńców oraz wzniecając pożary zadali tej krainie straty dotkliwe na długie lata. - Kronika polska Galla Anonima
---
[...] w roku od wcielenia Pańskiego 1103 Zbigniew po śmierci ojca natychmiast podniósł broń przeciw swemu bratu i obiecując pieniądze pozyskał sobie pomoc Borzywoja. Ten posłał zaraz na Morawy po Świętopełka i zeszedłszy się razem wytyczyli obozy przy grodzie Ryczyn. Usłyszawszy to Bolesław posłał swego piastuna Skarbimira i prosił księcia Borzywoja, aby wspomniał na powinowactwo; mówił, że jest mu bliższy przez swoją siostrę Judytę, i ponadto wręczył mu dziesięć mieszków wypełnionych tysiącem grzywien. [...] przekupieni Grabisza i Prociwien, doradcy księcia Borzywoja, zmusili samego księcia, aby nie dotrzymał Zbigniewowi przyrzeczenia. Zaraz po wzięciu pieniędzy wrócił do domu i ponieważ nie dał ani jednego obola Świętopełkowi, ten bardzo oburzony i zapalony gniewem - jak mówią – odchodząc rzekł: "Mój pożar ugaszę zniszczeniem". - Kronika Czechów Kosmasa z Pragi-Zawarcie sojuszu z Czechami.
- Sprowokowanie niszczycielskiego czeskiego najazdu na ziemie śląskie Bolesława (okolice Wrocławia).
- Bolesław przekupuje księcia czeskiego Borzywoja II kwotą 1000 grzywien i przekonuje go do wycofania się ze Śląska.
1105/1106
📖
Zatem wojowniczy Bolesław, skoro [tylko] powrócił ze zjazdu z Węgrami, ułożył inny zjazd z bratem swym Zbigniewem, gdzie obaj bracia nawzajem zaprzysięgli sobie, że żaden z nich bez drugiego nie będzie wchodził z wrogami w umowy co do pokoju lub wojny, ani też jeden bez drugiego nie zawrze z nikim żadnego przymierza, wreszcie że jeden drugiemu przyjdzie z pomocą przeciw wrogom i w każdej potrzebie. Postanowiwszy to zatem, ustalili pod tą samą przysięgą dzień i miejsce, gdzie mieli się zejść z wojskami, i tak rozjechali się ze zjazdu. - Kronika polska Galla Anonima-Porozumienie pokojowe z
Bolesławem.
1106
-Wybuch konfliktu zbrojnego pomiędzy braćmi.
- Bolesław zawiera układ pokojowy z Borzywojem II.
- (XII 1106/II 1107) Ucieczka Zbigniewa na Ruś, w związku z utratą wsparcia czeskiego.
- Nieudana próba namówienia Świętopełka II Izasławowicza do nieudzielania pomocy Bolesławowi (?).
- Utrata Kalisza, Gniezna oraz ziemi łęczyckiej na rzecz Bolesława.
1107
📖
Wtedy dopiero napłynęły posiłki od Rusinów i Węgrów, z którymi wyruszył w drogę i przeprawił się przez Wisłę. Wówczas Zbigniew zupełnie upadł na duchu i za pośrednictwem księcia ruskiego Jarosława oraz biskupa krakowskiego Baldwina sprowadzony został przed brata, by dać [mu] zadośćuczynienie i oświadczyć posłuszeństwo. Wtedy dopiero uznał się za niższego od brata, wtedy też ponownie wobec wszystkich zaprzysiągł, że nigdy bratu nie będzie przeciwny, lecz we wszystkim będzie posłuszny i zburzy gród Galla. Wtedy uzyskał od brata [tyle], że zatrzymał Mazowsze jako lennik, nie zaś jako władca udzielny. Po pogodzeniu się braci zatem wojsko Rusinów i Węgrów wróciło do domów, Bolesław zaś krążył po Polsce, dokądkolwiek mu się podobało. - Kronika polska Galla Anonima-
Bolesław (przy wsparciu ruskim i węgierskim) wkracza na Mazowsze.
- Pojednanie z Bolesławem.
- Objęcie zwierzchnictwa nad całym krajem przez Bolesława Krzywoustego.
- Zbigniew obejmuje Mazowsze jako lenno i zobowiązuje się do zburzenia grodu Galla (niezidentyfikowany).
1107-1108
📖
Bolesław więc widząc, że brat wcale nie dochowywał wiary w niczym, co przyrzekł i zaprzysiągł, i ponieważ jako szkodliwy i występny całemu krajowi zawadzał, wypędził go całkowicie z królestwa polskiego, a tych, którzy mu stawiali opór i bronili grodu na pograniczu kraju, pokonał z pomocą Rusinów i Węgrów. Tak to przez złych doradców skończyło się władztwo Zbigniewa, a całe królestwo polskie zostało zjednoczone pod panowaniem Bolesława. A choć dokonanie czegoś takiego zimową porą byłoby wystarczającym trudem dla wielu, Bolesław przecież niczego nie uważa za zbyt ciężkie, w czym widzi możność powiększenia pożytku lub sławy królestwa. - Kronika polska Galla Anonima-(zima 1107) Wyprawa polska na Pomorze.
- Zbigniew nie wywiązuje się z obowiązku pomocy zbrojnej na rzecz brata i nie burzy grodu Galla.
- (I/II 1108) Zbigniew zostaje wygnany z Polski.
1109
-Pobyt Zbigniewa w Czechach i w Niemczech.
-(lato) Król niemiecki Henryk V najeżdża Polskę (m.in. w celu poparcia Zbigniewa).
- Udana obrona Bytomia, Głogowa i Wrocławia przez Bolesława.
- Dywersyjny atak węgierski na Czechy.
- Wycofanie się wojsk czesko-niemieckich z Polski.
1110
📖
Gdy zaś Bolesław, umacniając miasto Głogów, stał pod nim ze [swym] wojskiem, rycerze Zbigniewa wraz z Czechami ruszyli na Polskę celem grabieży. Lecz rychło - o czym nawet Bolesław nie wiedział - wyszedłszy chyłkiem, jak myszy z kryjówek, wyłapani zostali lub wybici przez zebranych [na wiadomość o najściu] miejscowych margrabiów, prócz niewielu tylko, którzy poszukali schronienia w lesie, przyjacielu zbójców. - Kronika polska Galla Anonima-Zbigniew prowokuje czeski najazd na Śląsk.
ok. 1112
-Pojednanie z
Bolesławem.
- Powrót Zbigniewa do kraju.
- Zbigniew zostaje oślepiony z rozkazu Bolesława.
-Wstąpienie Zbigniewa do zakonu benedyktynów (?).
📖
[Bolesław] czynił zadość bratu swemu i otrzymawszy przebaczenie pogodził się z nim.
albo
[Bolesław] czynił zadość bratu swemu i otrzymawszy przebaczenie pogodził się z nim.
A co większym od tych wszystkich [rzeczy], zwłaszcza gdy rozpatruje się pokutę, zadość czyniąc swemu bratu został mocą władzy Pańskiej pogodzony, gdy uzyskał przebaczenie. - Kronika polska Galla Anonima-Pojednanie z
Bolesławem Krzywoustym.
ok. 1112/1113
-(ok. 1112 albo 8 VII 1113) Śmierć Zbigniewa w klasztorze w Tyńcu (?).
