Bolesław III Krzywousty
Miał on w kąciku ust pewne skrzywienie, które dodawało mu raczej wdzięku, niż go szpeciło, od którego otrzymał przydomek Bolesław Krzywousty, to znaczy o krzywych ustach.
Kronika Jana Długosza
1093
📖
[Brzetysław II] tak ją [Polskę] mianowicie spustoszył częstymi napadami [...], że z tej strony rzeki Odry, od grodu Ryczyn do grodu Głogowa, oprócz jedynego grodu Niemczy nie mieszkał żaden człowiek. Nie ustawał wszakże w tym niszczeniu, dopóki zwierzchni książę Polski Władysław z wielkim błaganiem nie zapłacił co do jednego grosza trybutu za poprzedni i za ten rok; opłaty tej ta była suma; tysiąc grzywien srebra i 60 złota. Ten także książę [Władysław] z tej przyczyny, gdy przekazywał synowi swemu Bolesławowi grody, które należą do ziemi zwanej kłodzką, poruczył go przez podanie ręki i ślub wierności księciu Brzetysławowi, aby będąc posłuszny swojemu wujowi w pokoju dzierżył ziemię powierzoną mu przez ojca. - Kronika Czechów Kosmasa z Pragi
---
Gdy zatem [Sieciech] miał najechać Morawy, poszedł wraz z nim chłopaczek, by z imienia tylko walczyć. Tym razem spustoszyli przeważną część Moraw, przywiedli stamtąd obfity łup i jeńców i powrócili bez wypadku na polu bitwy lub w drodze. - Kronika polska Galla Anonima-Książę czeski Brzetysław II wyprawia się (kilkakrotnie) na Śląsk.
- Utrata ziemi kłodzkiej.
- Odwetowy najazd polski na Morawy.
- Władysław wypłaca Czechom zaległy trybut ze Śląska.
- Brzetysław II przekazuje Kłodzko w lenno Bolesławowi (za pośrednictwem Władysława Hermana).
📖
[...] Władysław i uniesiony wielkim gniewem Sieciech wezwali sobie na pomoc przeciw wrocławianom króla Węgier Władysława i księcia czeskiego Brzetysława, ale odnieśli stąd więcej hańby i szkody, niż sławy i zysku. Albowiem król Władysław byłby Sieciecha w więzach zabrał ze sobą na Węgry, gdyby ten ratując się nie uciekł wraz z malutkim Bolesławem. - Kronika polska Galla Anonima-Król węgierski Władysław usiłuje (bezskutecznie) uprowadzić na Węgry palatyna Sieciecha i małoletniego Bolesława (być może w ramach odwetu za śmierć
Mieszka?).
1094
📖
Tenże chłopczyna, z Marsowego zrodzon rodu, pewnego razu wyruszył na Pomorze, gdzie już wyraźniej objawił sławę swego imienia. Albowiem takimi siłami obległ gród Międzyrzecze i z taką gwałtownością doń szturmował, że w kilku dniach zmusił jego załogę do poddania się. - Kronika polska Galla Anonima-Bolesław zdobywa Międzyrzecz.
1097
-(1 V?) Wiec w Gnieźnie, połączony z konsekracją katedry.
📖
Książę Władysław powierzył obu synom swe wojsko i wysłał ich na wyprawę na Pomorze. Oni zaś, odszedłszy i powziąwszy nie znane mi bliżej postanowienie, zawrócili z dróg z niczym. Wobec tego ojciec, podejrzewając [w tym] coś natychmiast podzielił między nich królestwo, jednakże nie wypuścił ze swych rąk głównych stolic państwa. [...]
Już bowiem wiekiem chłopię, lecz zacnością starzec, dzierżył księstwo wrocławskie, a jeszcze przecież nie uzyskał godności rycerza. - Kronika polska Galla Anonima-Wyprawa na Pomorze.
- Bolesław i Zbigniew zawracają z drogi i wymuszają na ojcu podział państwa.
- Bolesław otrzymuje Śląsk (bez Wrocławia).
1097/1101
📖
Zdarzyło się zaś, że książę Władysław - nie wiem, czy podstępnie, czy zgodnie z prawdą - zawiadomił syna Bolesława, iż od wywiadowców dowiedział się, że Czesi mają zamiar wkroczyć do Polski na łupiestwo, że więc wobec tego winien on [Bolesław] jak najszybciej udać się na wskazane miejsce i przywołać na pomoc komesów swego księstwa, których mianował Sieciech i w których chłopiec bynajmniej nie pokładał zaufania. [...]
Powziąwszy zatem wcale odpowiednie postanowienie, z młodzieńczym pośpiechem posłali czym prędzej [gońca] z umówionym znakiem do Zbigniewa, by co rychlej ze swoimi podążył im na pomoc, sami zaś natychmiast powrócili do miasta Wrocławia, by wróg podstępnie nie zdołał go uchwycić. - Kronika polska Galla Anonima-
Władysław wysyła Bolesława na pogranicze śląsko-czeskie, w celu odparcia spodziewanego (?) najazdu Czechów.
- Bolesław w obawie o swoje życie (zamach ze strony Sieciecha) zawraca do Wrocławia i wzywa na pomoc Zbigniewa.
- Bracia przy wsparciu możnych wrocławskich wyruszają zbrojnie przeciwko Władysławowi.
📖
Zatem książę Władysław i jego synowie zatrzymali się z wojskami w miejscowości, która się zwie Żarnowiec, synowie osobno od ojca, i tam też przez dłuższy czas prowadzili rokowania przez posłów, aż wreszcie pod wpływem rad wielmożów, a gróźb młodzieńców, chłopcy zmusili starego [ojca] do oddalenia Sieciecha. - Kronika polska Galla Anonima-Negocjacje pokojowe Bolesława i
Zbigniewa z ojcem w Żarnowcu.
📖
Tak to ojciec, synowie i wszyscy wielmoże zjednoczeni pospieszyli [następnie] z całym wojskiem za Sieciechem, uciekającym do grodu, który sam zbudował. Gdy go tak ścigali i usiłowali wypędzić z kraju, sam książę w nocy, gdy sądzono, że spoczywa w swym łożu, bez wiedzy kogokolwiek ze swoich, z trzema tylko najzaufańszymi powiernikami, potajemnie wymknął się spośród wojska i z drugiej strony rzeki Wisły przepłynął w łódce do Sieciecha. Wobec tego wszyscy wielmoże oburzeni oświadczyli, że opuszczanie synów i tylu dostojników wraz z wojskiem nie jest decyzją człowieka rozumnego, lecz szalonego, i natychmiast złożywszy radę postanowili, aby Bolesław zajął Sędomirz i Kraków, główne i najbliższe stolice królestwa, a odebrawszy przysięgę wierności, dzierżył je jako swą dzielnicę; Zbigniew zaś miał pospieszyć na Mazowsze i zająć miasto Płock oraz leżące w tamtej stronie ziemie. Bolesław więc [istotnie] zajął i dzierżył wymienione grody, Zbigniew natomiast, uprzedzony przez ojca, nie zdołał wypełnić swego zamiaru. - Kronika polska Galla Anonima-Wyprawa (wraz z
Władysławem i
Zbigniewem) przeciwko Sieciechowi.
- Władysław potajemnie opuszcza obóz i udaje się do Sieciecha.
- Zajęcie Krakowa i Sandomierza przez Bolesława.
- Nieudana próba zdobycia Płocka przez Zbigniewa.
📖
[...] młodzi książęta zebrali dostojników i wojska i stanęli obozem naprzeciw grodu płockiego, po drugiej stronie Wisły. Tam dopiero arcybiskup Marcin, wierny starzec, z wielkim trudem i z wielką przezornością załagodził gniew i niezgodę między ojcem a synami. Tam to książę Władysław, jak mówią, pod przysięgą stwierdził, że już nigdy więcej nie zatrzyma [przy sobie] Sieciecha. Wtedy Bolesław zwrócił ojcu zajęte stolice, lecz ojciec nie dotrzymał układu zawartego z synami. - Kronika polska Galla Anonima-Bolesław i
Zbigniew przybywają z wojskami pod Płock.
- Zawarcie układu pokojowego z ojcem (dzięki mediacji arcybiskupa gnieźnieńskiego Marcina).
- Bolesław zwraca Władysławowi Kraków i Sandomierz, w zamian za obietnicę wygnania Sieciecha z Polski.
1099
📖
Także tegoż roku książę Brzetysław na Boże Narodzenie zaprosił Bolesława, swego siostrzeńca, na ucztę, która była przygotowana w grodzie Żatec, gdzie w same święto, za zgodą wszystkich komesów, Bolesław został miecznikiem swego wuja. Odsyłając go po święcie do swoich książę w darze dla niego ustanowił, aby za sprawowanie godności miecznika, z trybutu, który płacił ojciec jego Władysław, rocznie miał zawsze sto grzywien srebra i dziesięć talentów złota. - Kronika Czechów Kosmasa z Pragi-(XII) Spotkanie z księciem czeskim Brzetysławem II w grodzie Żatec.
- (25 XII) Bolesław zostaje mianowany miecznikiem Brzetysława II i otrzymuje roczne zaopatrzenie w wysokości 100 grzywien srebra i 10 talentów złota (z trybutu uiszczanego ze Śląska przez Władysława).
ok. 1100/1101
📖
Ostatecznie jednak chłopcy zmusili starego ojca do tego, by przez wygnanie Sieciecha z Polski spełnił ich pragnienie. - Kronika polska Galla Anonima-
Władysław zostaje zmuszony przez synów do zdjęcia z urzędu palatyna Sieciecha i wygnania go (oraz prawdopodobnie konfiskaty jego dóbr).
📖
Jakim zaś sposobem do tego doszło i jak powrócił z wygnania, długo i nudno byłoby o tym mówić, niech więc wystarczy tyle, że nigdy później nie było mu danym sprawować żadnej władzy. - Kronika polska Galla Anonima-Powrót Sieciecha z wygnania (jednak nie na urząd palatyna).
1100/1101
📖
Gdy te sprawy taki obrót wzięły, doniesiono im nagle, że Pomorzanie wyruszyli [na wyprawę] i na wprost Sątoku, który jest strażnicą i kluczem królestwa, wystawili gród przeciwny. Był zaś ten nowy gród tak wysoki i tak blisko położony chrześcijan, że to, co mówiono lub co się działo w Sątoku, mogło być dobrze słyszane i widziane przez pogan. Zbigniew więc, jako że wiekiem był starszy i dzierżył część królestwa najbliższą Pomorzanom i ojcu, z wojskiem ojca i swoim pospieszył przeciw Pomorzanom bez młodszego brata; mniej jednak wówczas sławy pozyskał starszy, który z większą siłą najpierw wyruszył, niż młodszy, który z garstką za nim podążył. Albowiem starszy, pospieszywszy tam, ani owego nowego grodu dzielnie nie zaatakował, ani wrogów nie wciągnął do walki, mając tak znaczne siły, lecz z większym ponoć strachem sam, niż napędziwszy go [Pomorzanom], powrócił do domu. A natomiast skoro za odejściem starszego brata pojawił się młody Bolesław, syn Marsowy, to choć jeszcze nie pasowany na rycerza, uprzedzając [to], więcej wskórał, niż brat opasany już mieczem. [...] Poganie zatem widząc, iż chłopiec odstępuje dlatego, że małe miał siły, a obawiając się grożącej im zguby, gdyby powrócił z dużymi, sami zburzyli swój gród, który przedtem zbudowali, i zmarnowawszy trud na darmo, schronili się w bezpiecznych kryjówkach. - Kronika polska Galla Anonima-Pomorzanie wznoszą gród naprzeciw warowni w Santoku.
- Nieudana próba wyparcia Pomorzan spod Santoka przez Zbigniewa (dowodzącego również wojskami Władysława Hermana).
- Bolesław zwycięża Pomorzan zmuszając ich do porzucenia grodu.
📖
Pomorzanie oblegli gród Sątok, a żaden z dostojników nie śmiał wyruszyć przeciw nim. Wtedy wbrew woli ojca i sprzeciwom wielu innych Marsowy chłopiec popędził tam, odniósł zwycięstwo nad Pomorzanami [...] - Kronika polska Galla Anonima-Ponowne zwycięstwo Bolesława nad siłami pomorskimi atakującymi Santok.
📖
Władysław przeto widząc, że chłopiec dochodził już lat męskich i że zajaśniał czynami rycerskimi, a wszystkim mądrym ludziom w państwie się podobał, postanowił przypasać mu miecz w uroczystość Wniebowzięcia Panny Marii i przygotował w mieście Płocku wspaniałą uroczystość. [...]
pasowany został przez ojca na rycerza i z niezmierną radością odprawił tę uroczystość. I nie sam jeden owego dnia przepasany został pasem rycerskim, bo ojciec z miłości i dla uczczenia syna dał [tegoż dnia] oręż wielu [jego] rówieśnikom. - Kronika polska Galla Anonima-(15 VIII) Bolesław zostaje pasowany (w Płocku) na rycerza przez ojca.
1101
📖
[...] niezliczone rzesze Płowców zebrały się w zamiarze czynienia jak zwykle zagonów po Polsce, podzieliły się na trzy lub cztery części i z dala od siebie nocną porą przepłynęły Wisłę. Z brzaskiem dnia następnego rozbiegli się pędem i zagarnąwszy niezliczone łupy, obciążeni zdobyczą, powrócili pod wieczór na drugi brzeg rzeki i tamże bezpieczni a zmęczeni rozbili namioty na nocny spoczynek. Lecz nie wypoczywali tak bezpiecznie, jak do tego z dawna przywykli. Albowiem Bóg, obrońca chrześcijan i mściciel swej wigilii, na zgubę mnogich pogan wzbudził męstwo garstki wiernych, za których uderzeniem w chwale dnia niedzielnego odniósł tryumf mocą swej potęgi. - Kronika polska Galla Anonima-(lato) Najazd Połowców.
1102
📖
Zmarł zatem książę Władysław w podeszłym wieku i długą słabością złożony, a arcybiskup Marcin z kapelanami przez pięć dni w mieście Płocku odprawiał za niego egzekwie, nie śmiejąc go pogrzebać przed przybyciem synów. Skoro zaś obaj bracia przybyli, zanim jeszcze pochowali ojca, doszło pomiędzy nimi do wielkiego sporu o podział skarbów i królestwa, lecz za natchnieniem łaski Bożej i za pośrednictwem wiernego starca, arcybiskupa, zastosowali się w obliczu zmarłego do zarządzeń wydanych przezeń za życia. Tak więc po wcale zaszczytnym i okazałym pogrzebie księcia Władysława w kościele płockim, po rozdzieleniu skarbca ojcowskiego pomiędzy synów i po urządzeniu królestwa polskiego wedle podziału dokonanego jeszcze za życia ojca, każdy z braci zajął część przypadłą mu z podziału. Bolesław atoli, jako prawy syn, otrzymał dwie główne stolice królestwa i część kraju ludniejszą. - Kronika polska Galla Anonima
---
W roku od wcielenia Pańskiego 1102 Władysław książę Polski mając dwóch synów - jednego spłodzonego z konkubiny, imieniem Zbigniew, drugiego urodzonego z Judyty, córki króla Wratysława, imieniem Bolesław - między nich podzielił po połowie swoje królestwo [...] - Kronika Czechów Kosmasa z Pragi-(4 VI) Śmierć
Władysława Hermana.
- Przejęcie Krakowa i Sandomierza.
📖
Zwoławszy tedy mnogich wojowników, z garstką [tylko] wybraną wdarł się w sam środek ziemi pogan. A gdy przybył pod znamienite królewskie miasto zwane Alba, to choć ani nawet trzeciej części wojska nie miał z sobą, zsiadłszy z konia nie kazał sporządzać żadnych machin oblężniczych ani nie szukał podstępów, lecz w tym samym dniu szturmem w podziwu godny sposób zdobył miasto bogate i ludne. Skutkiem tego nader groźnym stał się dla Pomorzan, przedmiotem pochwał dla swoich, a [przedmiotem] miłości dla wszystkich chrześcijan. Z miasta tego przywiózł nieprzeliczone łupy, warownię zaś zrównał z ziemią. - Kronika polska Galla Anonima-Wyprawa przeciw Pomorzanom.
- Zdobycie i splądrowanie Białogardu nad Parsętą.
-Bolesław zaprzestaje płacenia trybutu ze Śląska Czechom.
ok. 1103
📖
[...] przybył do Polski legat Stolicy Rzymskiej, imieniem Walo, biskup Beauvais, który za poparciem Bolesława z gorliwej troski o sprawiedliwość tak surowo przestrzegał przepisów kanoniczych, że na miejscu złożył z godności dwóch biskupów, za którymi nikt się [zresztą] nie ujął prośbą ani zapłatą. Skoro zatem uczczono w należyty sposób legata Stolicy Rzymskiej i kanonicznie odprawiono synod, wysłaniec udzieliwszy apostolskiego błogosławieństwa powrócił do Rzymu, waleczny zaś Bolesław znów zwrócił się do walki ze swymi wrogami. - Kronika polska Galla Anonima-Synod kościoła polskiego pod przewodnictwem legata papieskiego, Gwalona (biskupa Beauvais), w sprawie wprowadzenia reform gregoriańskich.
1103
-(I/III) Małżeństwo ze Zbysławą, córką Świętopełka II Izasławowicza, wielkiego księcia kijowskiego.
📖
Tymczasem [...] Zbigniew, który zaproszony na ślub brata odmówił przybycia, zawarł przyjazne przymierze z Pomorzanami i Czechami, a gdy odbywało się wesele, zachęcił podobno Czechów, by wkroczyli do Polski. Wtedy Czesi rozpuścili zagony po ziemi wrocławskiej a zbierając łupy i jeńców oraz wzniecając pożary zadali tej krainie straty dotkliwe na długie lata. - Kronika polska Galla Anonima
---
[...] w roku od wcielenia Pańskiego 1103 Zbigniew po śmierci ojca natychmiast podniósł broń przeciw swemu bratu i obiecując pieniądze pozyskał sobie pomoc Borzywoja. Ten posłał zaraz na Morawy po Świętopełka i zeszedłszy się razem wytyczyli obozy przy grodzie Ryczyn. Usłyszawszy to Bolesław posłał swego piastuna Skarbimira i prosił księcia Borzywoja, aby wspomniał na powinowactwo; mówił, że jest mu bliższy przez swoją siostrę Judytę, i ponadto wręczył mu dziesięć mieszków wypełnionych tysiącem grzywien. [...] przekupieni Grabisza i Prociwien, doradcy księcia Borzywoja, zmusili samego księcia, aby nie dotrzymał Zbigniewowi przyrzeczenia. Zaraz po wzięciu pieniędzy wrócił do domu i ponieważ nie dał ani jednego obola Świętopełkowi, ten bardzo oburzony i zapalony gniewem - jak mówią – odchodząc rzekł: "Mój pożar ugaszę zniszczeniem". - Kronika Czechów Kosmasa z Pragi-Najazd czesko-morawski na okolice Wrocławia, sprowokowany przez
Zbigniewa.
- Bolesław przekupuje księcia czeskiego Borzywoja II kwotą 1000 grzywien i przekonuje go do wycofania się ze Śląska.
📖
A więc wojowniczy Bolesław, mściciel krzywdy doznanej od Czechów, wysłał na Morawy trzy hufce rycerzy, które wyprawiły się w sam tydzień Zmartwychwstania Pańskiego, a biorąc łupy i paląc, znalazły nieomal godną swych czynów odpłatę, [mianowicie za to], że nie uszanowały tak wielkiej uroczystości. Albowiem książę morawski Świętopołk, gdy już wracali, ruszył w pościg za nimi z mężnym hufcem rycerzy [...]
Polacy zaś widząc, jak Morawianie gotowi do walki zbliżali się pewni siebie, sami też nie myśleli pokładać ufności w ucieczce, lecz w orężu. Tak więc z obu stron zacięta wszczęła się walka, która zakończyła się nie bez ciężkich strat po obu stronach. [...]
Na koniec tak się znużyły obie strony i zrównały straty w zabitych rycerzach, że ani Morawianie nie osiągnęli wesołego zwycięstwa, ani Polacy nie ściągnęli na siebie znamienia hańby. - Kronika polska Galla Anonima-(III-IV) Odwetowa wyprawa polska na Morawy.
- Bitwa z wojskami Świętopełka, księcia morawskiego.
📖
Następnie sam [Bolesław] wkroczył na Morawy, lecz gdy na wieść o tym wszyscy wieśniacy z dobytkiem schronili się w warownych miejscach, choć Czesi i Morawianie zebrali się, to jednak nie napastowany [przez nich] powrócił, więcej pożogi tam sprawiwszy niż innych szkód [...] - Kronika polska Galla Anonima-Kolejny najazd wojsk polskich na Morawy.
-Zawarcie porozumienia pokojowego z Czechami.
📖
Zwoławszy tedy wojska do Głogowa, nie wziął ze sobą żadnego piechura, lecz wybranych tylko rycerzy i najlepsze konie, a maszerując dniem i nocą przez pustkowia, nie pofolgował dostatecznie trudom ani głodowi przez pięć całych dni. Szóstego dnia na koniec, w piątek, przystąpili do Komunii św. [i] posiliwszy się zarazem cielesnym pokarmem, przybyli pod Kołobrzeg kierując się wedle gwiazd. [...]
I gdyby tak wszyscy jak niektórzy jednomyślnie natarli, to bez wątpienia posiedliby owego dnia sławny i znamienity gród Pomorzan. Lecz obfitość bogactw i łupów na podgrodziu zaślepiła waleczność rycerzy i w ten sposób los ocalił swoje miasto z rąk Polaków. [...]
Tak więc Bolesław ledwie pod wieczór, i to z użyciem gróźb, zdołał odwołać z walki rycerzy swych, choć utrudzonych całodziennym szturmowaniem. Odwoławszy tedy rycerstwo i złupiwszy podgrodzie, Bolesław odstąpił stamtąd za radą starego Michała poza mury, spaliwszy przedtem wszelkie zabudowania. - Kronika polska Galla Anonima-Wyprawa na Pomorze.
- Wojska Bolesława dokonują nieudanej próby zdobycia Kołobrzegu.
1105/1106
📖
Ten to bowiem Swiętobor był więziony na Pomorzu i przez pewnych zdrajców z państwa swego wyzuty. Niezmordowany zaś Bolesław, pragnąc uwolnić swego krewnego, zamierzył wszystkimi swymi siłami najechać ziemię Pomorzan. Lecz Pomorzanie, obawiając się zuchwałości Bolesława, chytry powzięli plan: oddali mu bowiem krewniaka i tym sposobem uniknęli jego gniewu i najazdu, którego nie byliby w stanie odeprzeć. - Kronika polska Galla Anonima-Niezrealizowany projekt wyprawy na Pomorze w celu uwolnienia księcia Świętobora.
📖
Bolesław ustalił z królem Węgrów Kolomanem, wykształconym w książkowej wiedzy ponad wszystkich królów tego czasu, dzień i miejsce zjazdu, na który jednak król Węgier zawahał się przybyć obawiając się zasadzki. Bawił bowiem wtedy u księcia Bolesława książę węgierski Almus, wygnany z Węgier, a zaopatrywany przezeń z obowiązku gościnności. Później jednak wymieniwszy między sobą dalsze poselstwa, zjechali się razem i utwierdziwszy wieczyste braterstwo i przyjaźń rozjechali się [z powrotem]. - Kronika polska Galla Anonima-Zawarcie sojuszu z królem węgierskim, Kolomanem.
📖
Zatem wojowniczy Bolesław, skoro [tylko] powrócił ze zjazdu z Węgrami, ułożył inny zjazd z bratem swym Zbigniewem, gdzie obaj bracia nawzajem zaprzysięgli sobie, że żaden z nich bez drugiego nie będzie wchodził z wrogami w umowy co do pokoju lub wojny, ani też jeden bez drugiego nie zawrze z nikim żadnego przymierza, wreszcie że jeden drugiemu przyjdzie z pomocą przeciw wrogom i w każdej potrzebie. Postanowiwszy to zatem, ustalili pod tą samą przysięgądzień i miejsce, gdzie mieli się zejść z wojskami, i tak rozjechali się ze zjazdu. - Kronika polska Galla Anonima-Porozumienie pokojowe ze
Zbigniewem.
1106
-Wybuch konfliktu zbrojnego pomiędzy braćmi.
- Bolesław zawiera układ pokojowy z Borzywojem II.
- (XII 1106/II 1107) Ucieczka Zbigniewa na Ruś, w związku z utratą wsparcia czeskiego.
- Zbigniew podejmuje (nieudaną) próbę namówienia Świętopełka II Izasławowicza do nieudzielania pomocy Bolesławowi (?).
- Zdobycie Kalisza, Gniezna oraz ziemi łęczyckiej.
1107
📖
Wtedy dopiero napłynęły posiłki od Rusinów i Węgrów, z którymi wyruszył w drogę i przeprawił się przez Wisłę. Wówczas Zbigniew zupełnie upadł na duchu i za pośrednictwem księcia ruskiego Jarosława oraz biskupa krakowskiego Baldwina sprowadzony został przed brata, by dać [mu] zadośćuczynienie i oświadczyć posłuszeństwo. Wtedy dopiero uznał się za niższego od brata, wtedy też ponownie wobec wszystkich zaprzysiągł, że nigdy bratu nie będzie przeciwny, lecz we wszystkim będzie posłuszny i zburzy gród Galla. Wtedy uzyskał od brata [tyle], że zatrzymał Mazowsze jako lennik, nie zaś jako władca udzielny. Po pogodzeniu się braci zatem wojsko Rusinów i Węgrów wróciło do domów, Bolesław zaś krążył po Polsce, dokądkolwiek mu się podobało. - Kronika polska Galla Anonima-Bolesław (przy wsparciu ruskim i węgierskim) wkracza na Mazowsze.
- Pojednanie ze Zbigniewem.
- Bolesław obejmuje zwierzchnictwo nad całym krajem.
- Zbigniew otrzymuje Mazowsze jako lenno i zobowiązuje się do zburzenia grodu Galla (niezidentyfikowany).
📖
Albowiem między królem Węgrów, Kolomanem a księciem polskim Bolesławem stanęła przysięga, że jeżeli cesarz wkroczy do kraju jednego z nich, to drugi tymczasem zaszachuje Czechy. - Kronika polska Galla Anonima-Zawarcie antycesarskiego i antyczeskiego sojuszu z Węgrami.
1107-1108
📖
Znowu zimą zebrali się Polacy, by wkroczyć na Pomorze, bo łatwiej zdobywać warownie, gdy bagna zamarzną. Wtedy to przekonał się Bolesław o wiarołomstwie Zbigniewa, ponieważ jawnie okazał się on krzywoprzysięzcą we wszystkim, co zaprzysiągł. Grodu, który Gallus zbudował, prawie wcale nie zburzył, ani też, mimo wezwania, jednego nawet hufca nie wystawił na pomoc bratu. Książę północny, choć zaniepokojony cokolwiek takim postępowaniem, nie poniechał przecież swego postanowienia, ufność pokładając w Bogu, a nie w bracie. I jak ogniem zionący smok, samym tylko tchnieniem paląc wszystko dokoła, a to, co nie spłonęło, rozbijając ruchem ogona, przebiega ziemię, by czynić spustoszenia - tak Bolesław uderzył na Pomorze, niszcząc żelazem opornych, a ogniem warownie. Lecz pomińmy to, co zdziałał idąc przez kraj i wracając, a przystąpmy do przedstawienia oblężenia miasta Alba w głębi kraju. Bolesław przybywszy pod [to] miasto, które uważane jest jakby za środkowy punkt [całej] krainy, rozbił obóz i kazał przygotowywać machiny, przy pomocy których łatwiej i z mniejszym niebezpieczeństwem można by je zdobyć. Zbudowawszy je, tak gorliwie nacierał orężem i maszynami, że po kilku dniach zmusił mieszkańców do poddania miasta. Zająwszy je, umieścił tam swoich rycerzy, po czym dawszy znak, zwinął obóz i pospieszył na wybrzeże morskie. A gdy już kierował się ku miastu Kołobrzegowi i zamyślał zdobyć gród nad samym morzem, zanim jeszcze podstąpi pod miasto, oto mieszkańcy i załoga miasta z pochylonymi [kornie] głowami zaszli drogę Bolesławowi, ofiarując [mu] samych siebie i [swoje] wierne służby. Ponadto przybył sam książę Pomorzan, uznając się poddanym Bolesława i siedząc na koniu przyobiecał mu swoje służby rycerskie. Przez pięć tygodni Bolesław jeździł po Pomorzu, wyczekując i szukając walki i prawie całe owo państwo bez walki ujarzmił. - Kronika polska Galla Anonima-(zima 1107) Wyprawa polska na Pomorze.
- Zbigniew nie wywiązuje się z obowiązku pomocy zbrojnej na rzecz brata i nie burzy grodu Galla.
- Wojska Bolesława zdobywają i plądrują Białogard.
- Książę pomorski poddaje Kołobrzeg i uznaje zwierzchnictwo Bolesława.
📖
Bolesław więc widząc, że brat wcale nie dochowywał wiary w niczym, co przyrzekł i zaprzysiągł, i ponieważ jako szkodliwy i występny całemu krajowi zawadzał, wypędził go całkowicie z królestwa polskiego, a tych, którzy mu stawiali opór i bronili grodu na pograniczu kraju, pokonał z pomocą Rusinów i Węgrów. Tak to przez złych doradców skończyło się władztwo Zbigniewa, a całe królestwo polskie zostało zjednoczone pod panowaniem Bolesława. A choć dokonanie czegoś takiego zimową porą byłoby wystarczającym trudem dla wielu, Bolesław przecież niczego nie uważa za zbyt ciężkie, w czym widzi możność powiększenia pożytku lub sławy królestwa. - Kronika polska Galla Anonima-(I/II 1108)
Zbigniew zostaje wygnany z Polski.
1108
📖
Wkroczył tedy do Prus kraju nader dzikiego, skąd, szukając, a nie znajdując sposobności do walki, powrócił z obfitym łupem, wznieciwszy pożary i wziąwszy jeńców. - Kronika polska Galla Anonima-Bolesław organizuje łupieżczą wyprawę do Prus.
-Powstanie we Wrocławiu pierwszego na ziemiach polskich szpitala.
📖
A niestrudzony Bolesław ponownie wkroczył na Pomorze i przystąpił z wielkimi siłami do oblężenia grodu Czarnkowa. Sporządziwszy [zaś] machiny różnego rodzaju i wzniósłszy wieże wynioślejsze od obwarowań grodowych, tak długo orężem i tymi przyrządami atakował miasto, aż je zmusił do poddania się i włączył do swego państwa. - Kronika polska Galla Anonima-Wyprawa na Pomorze.
-Najazd Morawian na Śląsk.
- Udana obrona Koźla.
- Rozbicie wojsk morawskich w bitwie pod Raciborzem.
- Zdobycie Raciborza przez wojska polskie.
📖
Skoro zatem cesarz wkroczył na Węgry, Bolesław także, dochowując wiary, po bitwie stoczonej w środku lasów zwycięsko trzymał w szachu Czechy, gdzie paląc przez trzy dni i noce zniszczył trzy kasztelanie i jedno przedmieście, po czym szybko cofnął się ze względu na Pomorzan, którzy zdradą zajmowali jego grody. - Kronika polska Galla Anonima
---
I już w miesiącu wrześniu, podczas gdy książę Świętopełk przebywał z królem na Węgrzech koło grodu Possen [dziś Bratysława], Borzywoj z Polakami wrogo najechał Czechy [...] - Kronika Czechów Kosmasa z Pragi-(IX) Dywersyjny atak na Czechy (w interesie Węgier zaatakowanych przez króla niemieckiego Henryka V).
📖
[...] Pomorzanie oblegli gród Bolesława Ujście, a Polacy wydali go Pomorzanom za zdradzieckim podszeptem Gniewomira. - Kronika polska Galla Anonima-Zajęcie Ujścia przez Pomorzan.
1108-1109
📖
Tymczasem, dawszy nieco wypocząć koniom i rycerstwu, Bolesław znów był gotów do powrotu na Pomorze i sprawił oddziały do walki. Wkroczywszy zatem na ziemię wrogów, nie zapędzał się za łupami i trzodami, lecz obiegł gród Wieluń, budując machiny i różnego rodzaju narzędzia [oblężnicze]. [...]
[Pomorzanie] poddali siebie oraz gród, otrzymawszy w zakład [bezpieczeństwa] rękawicę Bolesława. Atoli Polacy, pomni na tyle trudów, tyle śmierci, tyle srogich zim, tyle zdrad i zasadzek, wszystkich pozabijali, nikogo nie szczędząc ani nie słuchając nawet samego Bolesława, który tego zakazywał. - Kronika polska Galla Anonima-(zima) Wyprawa na Pomorze.
- Zdobycie Wielenia nad Notecią.
1109
📖
Lecz oto komes imieniem Magnus, który wtedy rządził Mazowszem, z Mazowszanami, niewielu wprawdzie co do liczby, lecz dzielnością starczącymi za wielu, wystąpił do strasznej bitwy przeciw liczniejszym, wprost niezliczonym poganom, przy czym Bóg okazał swą wszechmoc. Albowiem pogan miało tam polec więcej niż sześciuset, a cały łup i jeńców odebrali im Mazowszanie, co do reszty zaś też nie ma wątpliwości, że zostali pojmani lub uciekli. - Kronika polska Galla Anonima-Najazd pomorski na Mazowsze.
- Mazowszanie, dowodzeni przez komesa Magnusa, rozbijają wojska pomorskie.
📖
Otóż gród Nakło, gdzie stoczoną została [...] owa wielka bitwa i skąd wciąż brały początek szkody i nieustanne kłopoty dla Polaków, Bolesław oddał wówczas w posiadanie [Nakło] wraz z kilku innymi gródkami pewnemu Pomorzaninowi, spokrewnionemu ze sobą, imieniem Świętopełk, pod warunkiem [dochowania mu] wierności, polegającym na tym, że nigdy nie miał odmówić mu swych służb ani [wzbronić wejścia do] grodów pod jakimkolwiek pozorem. - Kronika polska Galla Anonima-(10 VIII) Bolesław zwycięża Pomorzan pod Nakłem.
- Zawarcie porozumienia pokojowego ze Świętopełkiem pomorskim.
- Świętopełk pomorski składa hołd lenny Bolesławowi.
-(lato) Najazd Henryka V (posiłkowanego przez wojska czeskie księcia Świętopełka) na Polskę w celu m.in. poparcia wygnanego
Zbigniewa.
- Udana obrona Bytomia, Głogowa (24 VIII-IX) i Wrocławia.
- Dywersyjny atak węgierski na Czechy.
- Wycofanie się wojsk czesko-niemieckich z Polski.
📖
Zamyślał bowiem i swojej krzywdy dochodzić na Czechach, i krewniaka swego Borzywoja przywrócić na wydarty mu tron. Skoro zaś w pochodzie odniósł zwycięstwo w bitwie stoczonej wśród lasów z zachodzącymi mu drogę Czechami i już część [jego] wojska stała na równinach czeskich, Borzywoj, przyjęty już przez Czechów, dzięki złożył Bolesławowi za tyle wierności i trudu i tak niestrudzony Bolesław z podwójną chwałą powrócił z Czech. - Kronika polska Galla Anonima-(21 IX) Śmierć księcia czeskiego Świętopełka.
- Bolesław wyprawia się (bezskutecznie) do Czech, w celu intronizacji Borzywoja.
📖
Tym razem tedy zdobył Bolesław na Pomorzu trzy grodki, spalił je i zrównał z ziemią, zabierając jedynie jeńców i łupy. - Kronika polska Galla Anonima-Wyprawa na Pomorze.
1110
-(jesień) Interwencja Bolesława Krzywoustego w Czechach w interesie księcia Sobiesława, stanowiąca zarazem odwet za udział Czechów w wyprawie niemieckiej.
- (8 X) Zwycięstwo nad Trutiną.
- Wycofanie się wojsk polskich z Czech.
📖
Gdy zaś Bolesław, umacniając miasto Głogów, stał pod nim ze [swym] wojskiem, rycerze Zbigniewa wraz z Czechami ruszyli na Polskę celem grabieży. Lecz rychło - o czym nawet Bolesław nie wiedział - wyszedłszy chyłkiem, jak myszy z kryjówek, wyłapani zostali lub wybici przez zebranych [na wiadomość o najściu] miejscowych margrabiów, prócz niewielu tylko, którzy poszukali schronienia w lesie, przyjacielu zbójców. - Kronika polska Galla Anonima-Czeski najazd na Śląsk sprowokowany przez
Zbigniewa.
1110-1111
📖
Wkraczając do Prus, z lodu na jeziorach i bagnach korzystał jakby z mostu, bo nie ma do owego kraju innego dostępu, jak tylko przez jeziora i bagna. [...] A zatem wojowniczy Bolesław, rozpuściwszy zagony wszerz i wzdłuż po owym barbarzyńskim kraju, zgromadził niezmierne łupy, biorąc do niewoli mężów i kobiety, chłopców i dziewczęta, niewolników i niewolnice niezliczone, paląc budynki i mnogie wsie [...] - Kronika polska Galla Anonima-(zima) Łupieżcza wyprawa do Prus.
1111
-Sobiesław uzyskuje od brata Władysława gród Żatec i opuszcza dwór Bolesława.
ok. 1112
-Pojednanie ze
Zbigniewem.
- Powrót Zbigniewa do kraju.
- Zbigniew zostaje oślepiony z rozkazu Bolesława.
- Arcybiskup Marcin nakłada interdykt na Bolesława.
📖
[Bolesław] czynił zadość bratu swemu i otrzymawszy przebaczenie pogodził się z nim. - Kronika polska Galla Anonima-Pojednanie ze
Zbigniewem.
1112
📖
[Świętopełk] nigdy nie dochował zaprzysiężonej mu [Bolesławowi] wierności, nie wywiązał się z przyrzeczonych służb ani [bram] grodów nie otwierał przybywającym [Polakom], lecz przeciwnie, jak wiarołomny wróg i zdrajca siłą oręża osłaniał siebie i swoją własność. Wobec tego książę północny Bolesław, doprowadzony do gniewu, zwołał oddziały [swych] wojowników i obiegł najpotężniejszy gród, Nakieł, zamyślając pomścić doznaną zniewagę. Siedząc tam od Św. Michała aż do Bożego Narodzenia i w codziennych walkach usilnie atakując gród, wszystkie te trudy zupełnie na darmo ponosił, gdyż wilgotność terenu, pełnego wód i bagien, nie pozwalała prowadzić machin i przyrządów [oblężniczych]. Ponadto gród był tak dobrze zaopatrzony w załogę i wszystko, co potrzebne, że przez cały rok nie można by go zdobyć ani orężem, ani niedostatkiem czegokolwiek. Sam też Bolesław, gdy został tam raniony strzałą, zapłonął jeszcze większym gniewem [i pragnieniem], by się pomścić. Przeto Świętopołk przez krewnych i zaufanych Bolesława wciąż zabiegał o pokój albo jakiś układ, ofiarowując wielki okup wraz z zakładnikami. Zważywszy to Bolesław poniechał oblężenia i wrócił do domu, wyczekując na sposobny czas, by powrócić i pomścić swoją zniewagę, ale zabrał ze sobą część okupu i pierworodnego jego syna w charakterze zakładnika. - Kronika polska Galla Anonima-Bunt Świętopełka pomorskiego.
- (29 IX-25 XII) Nieudane oblężenie Nakła przez wojska Bolesława.
- Bolesław zostaje raniony strzałą podczas oblężenia grodu.
- Świętopełk oddaje swojego syna jako zakładnika, w zamian za odstąpienie Bolesława z Pomorza.
1112-1113
📖
[...] przez dni czterdzieści pościł publicznie, leżąc wytrwale na ziemi w popiele i w włosienicy, wśród strumieni łez i łkań, jak wyrzekł się obcowania i rozmowy z ludźmi, mając ziemię za stół, trawę za ręcznik, czarny chleb za przysmaki, a wodę za nektar. - Kronika polska Galla Anonima-Bolesław odbywa pokutę.
ok. 1112/1113
-(ok. 1112 albo 8 VII 1113) Śmierć
Zbigniewa (?).
1113
-Wiec w Gnieźnie.
- Zdjęcie interdyktu z Bolesława Krzywoustego.
-(lato) Walki o przyłączenie Pomorza.
📖
Bolesław zgromadził swe wojsko i wiarołomnego wroga [Świętopełka] nawiedził do pewnego stopnia - ale nie zupełnie - żelazną rózgą. - Kronika polska Galla Anonima
---
Bolesław Trzeci zajął Nakło i inne grody. - Rocznik Traski- Zdobycie Nakła nad Notecią oraz Wyszogrodu.
📖
[...] i jak ptaszek wypuszczony z klatki ucieka i powraca do lasu, tak oni wymknąwszy się szybką ucieczką zmierzali do Polski. - Kronika Czechów Kosmasa z Pragi-(lato) Sobiesław zostaje ponownie wygnany z Czech i przybywa na dwór Bolesława (po krótkim pobycie w więzieniu cesarskim w grodzie Donin).
1114
📖
Sobiesław, zabrawszy z sobą niektórych Polaków, przybywając do grodu Kłodzko próbował licznymi prośbami i obietnicami, aby mu grodzianie otworzyli bramy grodu. Gdy na to nie przystali, lecz mężnie stawiali opór, wspomniany młodzieniec, zapalony gniewem, podpalił pałac położony blisko muru. Gdy zaś wiatr zwrócił się w przeciwną stronę, zapaliły się obwarowania na szczycie wieży, która stała właśnie na przedmurzu blisko muru. Grodzianie bardzo tym przerażeni, zwątpiwszy już w ocalenie, prosili, aby im była dana prawica pokoju już tylko za zachowanie życia każdego. Po użyczeniu pokoju im, zaledwie wyrwanym z niebezpieczeństwa śmierci, cały gród został spalony i do gruntu zburzony. - Kronika Czechów Kosmasa z Pragi-Wyprawa do Czech.
- Bolesław i Sobiesław zdobywają i niszczą Kłodzko.
-Śmierć Zbysławy.
1115
-(I/III) Małżeństwo z Salomeą, córką Henryka Młodszego, hrabiego Bergu.
📖
[...] książę Polski Bolesław przysłał do swego wuja Władysława list proszący tymi słowy napisany: "Gdyby skuteczne były u Ciebie prośby moje i wyjednały twemu rodzonemu bratu Sobiesławowi porę przebaczenia, wierzę, że stałby się silnym i stałym węzeł naszego pokoju i przyjaźni. Bowiem, zaiste, powinien byś to uczynić, gdybym cię prosił za nieprzyjaciółmi, o ileż bardziej godzi się wstawiać, abyście byli w zgodzie wy, których matka pod jednym sercem nosiła w łonie? Wszak świętemu Piotrowi pytającemu, czy odpuszczać siedem razy w dniu grzeszącemu bratu, odpowiedział Pan: 'Nie do siedmiu razy, ale do siedemdziesięciu siedmiu'. Więc z tego przykładu uczymy się, że braciom naszym mamy przebaczać tylekroć, ile razy by ani nawet nie mogli zgrzeszyć przeciw nam!". Książę Władysław, skłoniony tymi przykładami i prośbami, także poruszony wrodzoną sobie do swojego brata miłością, w miesiącu marcu przywrócił go do poprzedniej łaski i dał mu gród Hradec i całą naokoło leżącą krainę, z czterema zamkami. - Kronika Czechów Kosmasa z Pragi-(III) Sobiesław uzyskuje od brata Władysława gród Hradec (dzięki zabiegom Bolesława) i opuszcza Polskę.
1116
📖
Bolesław Trzeci spustoszył Pomorze i dwa grody zajął. - Rocznik świętokrzyski dawny-Zdobycie Pomorza Gdańskiego.
1117
📖
Zuchwalstwo wojewody Skarbimira wzrosło do tego stopnia, że ufając swoim wpływom oraz pomocy przyjaciół, braci, krewnych i ludzi, których sobie zjednał dobrodziejstwami, podjął otwarty bunt i wojnę przeciw swemu panu Bolesławowi. Zamierzał razem z tymi, których pomoc sobie pozyskał, chwycić za broń przeciw Bolesławowi, gdyby Bolesław chciał rozpocząć jakieś kroki [przeciw niemu]. Ale książę, chcąc uniknąć wojny domowej, kazał uwięzić wojewodę Skarbimira i po paru dniach trzymania w więzieniu, oślepić. W ten sposób uspokoił natychmiast groźną burzę, którą Skarbimir zamierzał rozpętać swoim spiskiem. Za zbrodnię obrazy majestatu pozbawia go nadto urzędu, tj. stanowiska wojewody krakowskiego, a godność wojewody, która była przedtem pierwsza, podporządkowuje kasztelanowi. - Kronika Jana Długosza-Bunt możnowładztwa pod wodzą palatyna Skarbimira Awdańca.
1118
📖
Przeto [Piotr], dobrawszy sobie mały, lecz wyborowy zastęp swoich, wkracza na Ruś. Udaje zbiega. Mówi, że srogość księcia jest dlań nie do zniesienia. Skarży się na ukrzywdzenie. Zapewnia, że dla dzielnego męża milsze są udręki wygnania niż domowe rozkosze. Raduje się Wołodar, że uzyskał silną pomoc tak znacznego męża. Radują się również jego ludzie, iż jak gdyby z boskiego natchnienia przysłano im sprzymierzeńca w osobie tak walecznego towarzysza broni. [...]
Od razu podczas uczty chwyta Wołodara, wywleka za włosy, obala na ziemię, obalonego wiąże, związanego porywa jak orzeł koguta [...] Przybranego jednak w strój książęcy [więźnia] ofiarowuje Bolesławowi jako znakomity dar i powinność. - Mistrza Wincentego Kronika Polska-Wyprawa Piotra Włostowica do Przemyśla.
- Piotr Włostowic porywa księcia Wołodara przemyskiego i przyprowadza przed oblicze Bolesława.
- Wołodar przemyski zostaje zmuszony do zerwania sojuszu z Pomorzem i zawarcia wieczystego pokoju z Polską.
- Bolesław mianuje Piotra Włostowica palatynem.
1119
-Wyprawa na Pomorze.
- Zwycięstwo nad wojskami Świętopełka pomorskiego w bitwie pod Niekładzem.
- Podbicie Pomorza Zachodniego.
-Zawarcie układu z księciem saskim Lotarem z Suplinburga.
- Uznanie praw Polski do prawobrzeżnego Pomorza za cenę corocznego trybutu na rzecz Saksonii (w wysokości 500 grzywien srebra).
1120
-Łupieżczy najazd Połowców i Rusinów na Polskę.
1121
📖
Tegoż roku przychodził Jarosław z Lachami ku Czerwieniu [...] I wrócili, nie dopiąwszy niczego. - Latopis kijowski-Bolesław udziela wsparcia militarnego swemu szwagrowi, Jarosławowi Światopełkowiczowi, w wyprawie na Włodzimierza Monomacha.
-Zawarcie układu z księciem pomorskim Warcisławem określającego zasady zwierzchności Polski nad Pomorzem Zachodnim.
1123
📖
Bolesław Trzeci przeszedł morze i zajął grody. - Rocznik Traski-Wyprawa polska na północne Zaodrze.
- Bolesław zdobywa Wolin, Uznam i Rugię (?).
📖
Bernard słysząc, że Pomorzanie oddani [są] dotąd błędowi pogaństwa, w żar pobożności uzbrojony zwraca się tam dla głoszenia Ewangelii [...] Przeto udaje się do księcia [Bolesława] i jako sługa Boży zostaje zaszczytnie przyjęty. [...] Książę bardzo uradowany dał mu tłumacza i przewodnika na drogę. On [Bernard] zaś wchodzi do miasta Julin [Wolin] w stroju ladajakim, boso i zaczyna tam statecznie rozsiewać ziarna wiary katolickiej. Mieszczanie zaś, gardząc nim z powodu samego jego stroju, jako że umieli sądzić tylko podług wyglądu zewnętrznego, pytają, kto on i kto go przysyła. [...] - Żywot Św. Ottona z Bambergu Ebbona-Nieudana misja chrystianizacyjna Bernarda Hiszpana na Pomorzu.
📖
Tegoż roku przyszedł Jarosław Światopełkowicz z Węgrami i z Lachami, i z Czechami, i z Wołodarem, i Wayslkiem ku Włodzimierzu [Wołyńskiemu] i mnóstwo wojów było z nim, i obstąpili gród Włodzimierz. [...] I gdy nastał dzień niedzielny, podjechał Jarosław bliżej ku grodowi samotrzeć, rano w niedzielę, i wygrażał, jeżdżąc pod grodem, ludziom [i] kniazowi Andrzejowi, pysznił się, ufając mnóstwu wojów [...] I gdy ów [Jarosław] jeszcze jeździł pod grodem, wyszli [z niego] dwaj Lachowie na zbocze i tam zalegli, ukrywszy się. I pojechał Jarosław z powrotem od grodu i gdy był przy zboczu, gdzie Lachowie owi zasadzili się na niego, [tamci], zsunąwszy się ze zbocza, przebili go oszczepem. I ledwo uprowadzono go, ledwie żywego, i w nocy zmarł. [...] Węgrzy tedy i Lachowie, i Wołodar, i Wasylko rozeszli się każdy do siebie [...] - Latopis kijowski-Polsko-czesko-węgierska wyprawa na Ruś w celu intronizacji Jarosława.
- Oblężenie Włodzimierza Wołyńskiego.
- Śmierć Jarosława z rąk zamachowców (Polaków).
- Wycofanie się wojsk sojuszniczych z Rusi.
1123-1124
-
Lubińskie jednanie.
- Przywrócenie do łask, urzędów i dóbr Skarbimira i członków jego rodu.
1124
-Śmierć Wołodara przemyskiego.
- Władzę w księstwie przemyskim obejmuje Władymirka.
-Najazd Władymirki na Biecz.
- (lato) Odwetowa wyprawa Bolesława Krzywoustego na Przemyśl.
- Rozbicie wojsk Władymirki pod Wilichowem.
-Odnowienie układu z Warcisławem pomorskim.
- Pomorze Zachodnie - lennem Polski.
-Rozbudowa polskiej organizacji kościelnej (w związku z przybyciem do Polski legata papieskiej Idziego).
- Utworzenie nowych biskupstw: kruszwickiego ze stolicą we Włocławku, pomorskiego i lubuskiego.
- Podział ziem nadnoteckich między archidiecezję gnieźnieńską i biskupstwo poznańskie.
1124-1125
Misja chrystianizacyjna Ottona z Bambergu na Pomorzu.
1126
-Najazd węgierski na ziemię krakowską.
1126/1127
-Najazd Pomorzan na północne dzielnice księstwa (Mazowsze, część Wielkopolski).
- Pomorzanie bezczeszczą szczątki rodziców/przodków (parentes) Bolesława.
1127
-Odwetowa wyprawa polska przeciwko Węgrom.
1128
-Załagodzenie konfliktu polsko-pomorskiego.
- Przywrócenie zależności państwa pomorskiego od Polski.
- Kolejna misja chrystianizacyjna Ottona z Bambergu na Pomorzu.
-Zjazd w Gnieźnie.
- Pomorze poddaje się pod władzę arcybiskupstwa gnieźnieńskiego.
- Unieważnienie postanowień zjazdu w Gnieźnie przez Lotara, króla niemieckiego.
1129
📖
[...] panowanie przeszło w ręce Magnusa [Silnego], który teraz zapragnął się ożenić i dlatego przez posłańców oświadczył się córce władcy Polski, Bolesława, która została z nim zaręczona. Zaraz potem pożeglował on z flotą, która została zebrana na polecenie jego ojca [Nielsa] i stała pod jego dowództwem, do kraju Słowian, których król Warcisław przez długie lata wrogi był Duńczykom i Polakom. Niels obległ najpierw miasto Ozna i zmusił je do wypłacenia pewnej sumy pieniędzy za odstąpienie od oblężenia. Następnie pożeglował on do Wolina, gdzie napotkał Bolesława z dużym wojskiem, i otrzymawszy tak to wzmocnienie zdobył on szybko miasto. Po odniesieniu tego zwycięstwa rozdzielił on się ze swym sojusznikiem, by wyruszyć do domu z narzeczoną syna [Ryksą]. Warcisław, który widział, że jego kraj był ciężko dotknięty okrutnym plądrowaniem, pragnął spotkania, by wynegocjować pokój. - Gesta Danorum Saxo Gramatyka-Sojusz Bolesława Krzywoustego z Danią (umocniony małżeństwem jego córki Ryksy z Magnusem Silnym, królem zachodnich Gotów, synem króla duńskiego Nielsa Starego).
- Polsko-duńska wyprawa na Pomorze.
- Zdobycie Uznoima przez siły polsko-duńskie.
- Porozumienie pokojowe z Warcisławem pomorskim.
- Warcisław uznaje zwierzchność Polski nad Pomorzem.
1131
-Zerwanie sojuszu z Węgrami.
-Spustoszenie Śląska przez Czechów.
-Działania arcybiskupa magdeburskiego, Norbetra z Xanten, w sprawie likwidacji arcybiskupstwa gnieźnieńskiego.
1132
-Bolesław interweniuje na Węgrzech w celu intronizacji Borysa, syna Kolomana.
📖
[...] książę Polaków z niezliczonym wojskiem wyruszył na Węgry chcąc - po wypędzeniu ślepego króla, który nazywał się Bela - intronizować wbrew woli Węgrów syna Kolomana. [...]
Tego więc książę Polaków pragnął przedstawić Węgrom jako króla, lecz Opatrzność Boża zburzyła jego przedsięwzięcie. Albowiem ślepy król zabiegł mu drogę i Bolesław, przerażony, wyczekawszy ze swoimi nocy, uciekł. Ścigający go Węgrzy, z pomocą Bożą, wielu w tej ucieczce pozabijali. Tymczasem król Sobiesław, uzbrojony miłosierdziem Bożym i orędownictwem świętego Wacława, 18 października ze swoim wojskiem najechał Polskę i całą część tego kraju, zwaną Śląsk, ogniem zupełnie zniszczył. Przywiódł też z sobą stamtąd licznych jeńców z mnóstwem pieniędzy i również niemało stad dzikich koni i tak, ze sprzyjającą łaską Bożą, powrócił do ojczyzny z okazałym uroczystym wjazdem i z tańcami. - Kronika Kanonika Wyszehradzkiego
---
A w końcu wojownicy Bolesława nie zwycieżęni, lecz zmęczeni zwyciężaniem, jedni ustępują z bitwy, innych zaś, zmordowanych mozołem walki, wrogowie biorą w niewolę i uprowadzają do swego kraju, nad czym Bolesław wielce biadał. - Kronika wielkopolska- (22 VII) Porażka wojsk polskich w bitwie z siłami węgiersko-austriacko-przemyskimi nad rzeką Sajó.
- (18 X) Dywersyjny najazd księcia czeskiego Sobiesława na Śląsk.
1133
📖
1133. Czesi w Polsce podpalali kościoły. - Rocznik Traski
---
[...] waleczny książę Sobiesław po raz drugi najechał Polskę i znamienitym zwycięstwem ją spustoszył, przywiódł stamtąd licznych jeńców, podpalił prawie 300 wsi, wreszcie, z dopuszczenia Bożego, z chwałą wrócił do domu. - Kronika Kanonika Wyszehradzkiego-(16 I) Sobiesław czeski wyprawia się na ziemie śląskie.
-(6 VI) Likwidacja metropolii gnieźnieńskiej przez papieża Innocentego II (nieuznawanego przez polski episkopat) na mocy bulli
Sacrosancta Romana.
- Biskupstwa polskie zostają formalnie podporządkowane metropolii magdeburskiej.
📖
[...] nieszczęsna Polska będąca pod ochroną nieprzezornego księcia Bolesława, już częściej przez Czechów i Morawian nieprzyjacielsko pustoszona, znowu była najechana przez wspomniane obydwa wojska, to jest Czechów i Morawian, i wrogą ręką spustoszona i doszczętnie ogniem i żelazem zrujnowana aż do rzeki zwanej Odra [...] - Kronika Kanonika Wyszehradzkiego-(25 XII/) Ponowny najazd czeski (głównie na kasztelanię otmuchowską).
1133/1138
📖
[Bolesław] przekazuje w nich [dokumentach testamentowych] w spadku czterem synom i to co osiągnięte zasługami przodków, i następstwo w królestwie, wyznaczając stałe granice czterech dzielnic w ten sposób, że w ręku najstarszego miało pozostać i księstwo dzielnicy krakowskiej, i władza zwierzchnia. A jeśliby spotkało go to, co ludzkie, zawsze starszeństwo i wzgląd pierworództwa miały rozstrzygać spór o następstwo. - Mistrza Wincentego Kronika Polska-Powstaje ustawa sukcesyjna (tzw.
Statut Krzywoustego).
- Bolesław wyznacza poszczególne ziemie swoim synom (z wyłączeniem nieletnich Henryka i Kazimierza) oraz ustanawia zasady pryncypatu i senioratu.
1134
📖
Tymczasem Czesi nie umiejący poddać się pokojowi [...], wtargnęli do Polski. Polacy zaś przypuszczając, że przy zbliżającym się początku Wielkiego Postu żaden wróg już nie przyjdzie, wyszli z różnych grodów i obwarowań i przebywali w swoich wsiach. Kiedy więc jakby bezpieczni od najazdu wrogów chcieli używać szczęśliwych czasów pokoju, nagle i bez przygotowania wrogowie napadli i jak owce z owczarni, kiedy ich nikt nie strzeże, porywali. I chociaż Czesi naszli nieprzyjacielską ziemię bez księcia Sobiesława, [to] jednak przywieźli stamtąd tak wielką zdobycz, że przewyższała łupy, jakie zdobyli w Polsce wszyscy książęta Czech. - Kronika Kanonika Wyszehradzkiego-(26 II) Oddziały Sobiesława czeskiego podejmują niszczycielski najazd na lewobrzeże Odry.
📖
Roku Pańskiego 1134 Polska spustoszona przez Czechów i Morawian. - Rocznik Krasińskich-(lato) Najazd wojsk czeskich na Śląsk.
1135
📖
Oto korzystając z nieobecności księcia potajemnie przyzywa Wołodarowica [...] Ogłasza więc, że nieprzyjaciele tuż u bram zagrażają. Książęcym rozkazem zarządza, że kto by ukrył się poza miastem, winien będzie zdrady, [a] cała [jego] majętność przejdzie na rzecz skarbu. [...] Tak więc zamkniętą w murach gromadę pchnął w paszczę krwiożerczych lwów, wydał na pastwę najwstrętniejszych rozbójników. W jak nieludzki sposób upajała się ich krwią bezecna dzicz - gorzko wspominać. [...]
Do żywego zaiste oburzony [Bolesław] z powodu wyrządzonych krzywd, bezzwłocznie wymierzył karę Wołodarowicowi. Wdziera się na Ruś aż do samego wroga, nie chytrze, nie podstępnie, lecz z prawdziwą gromu gwałtownością, od dzika bardziej zaciekle. [...] Nie oszczędzają ani miast, ani zamków, ani grodów, ani wsi; nikogo nie chroni wiek lub słabsza płeć; nikogo nie wybawia od kielicha krwi ani wysoka godność, ani krew szlachetniejsza. - Mistrza Wincentego Kronika Polska-Konflikt zbrojny z Władymirką przemyskim.
- (8/9 II) Splądrowanie Wiślicy przez Władymirkę (wskutek zdrady węgierskiego grododzierżcy).
- Odwetowa niszczycielska wyprawa polska na Ruś.
-(VIII) Zjazd z cesarzem Lotarem III w Merseburgu.
- (15 VIII) Bolesław składa hołd lenny Lotarowi III (z Pomorza Zachodniego ?).
- Bolesław zostaje zmuszony do zawarcia pokoju z Węgrami i odstąpienia od popierania Borysa.
- Cesarz przyznaje zwierzchnictwo nad Rugią Bolesławowi.
- Poparcie przez Lotara III polskich zabiegów u papieża Innocentego II o reaktywowanie metropolii gnieźnieńskiej.
- Układ rozejmowy z Sobiesławem czeskim.
1136
📖
I dlatego czcigodny bracie Jakubie, łaskawie przychylając się do twoich skarg, Kościół Gnieźnieński, na czele którego za sprawą Boga stoisz, mocą przywileju Stolicy Apostolskiej umacniamy, stanowiąc by jakiekolwiek nieruchomości i dobra, które rzeczony kościół kanonicznie posiada lub w przyszłości we właściwy sposób będzie mógł posiąść, służyły tobie i twoim następcom trwałe i nieuszczuplone. - fragment tzw. Złotej Bulli papieża Innocentego II-(7 VII) Papież Innocenty II wystawia wielką bullę protekcyjną (tzw.
Złotą Bullę) na rzecz arcybiskupstwa gnieźnieńskiego.
- Restytucja metropolii gnieźnieńskiej.
📖
W przeddzień dnia świętego Wawrzyńca, kiedy odprawiana była suma, przybył Racibor, król Windów, pod Konungahelę i miał pięć i pół setki słowiańskich łodzi, zaś na każdym snekkarze było 44 ludzi i 2 konie. - Saga o Magnusie Ślepym i o Haraldzie Gille Snorriego Sturlusona-(9-10 VIII) Książę zachodniopomorski, Racibor I organizuje (prawdopodobnie za namową Bolesława) niszczycielski najazd na duńskie miasto Konungahela.
1137
📖
Książę Sobiesław i książę Bolesław spotkali się na Zielone Święta w grodzie Kłodzko, który jest na pograniczu Czech, i tam zawarli przymierze pokoju, po czym wrócili do domu. Po świętach zaś syn Bolesława, Władysław w grodzie Niemcza podniósł z chrzcielnicy nowo narodzonego syna księcia Sobiesława i dał mu imię Wacław. - Kronika Kanonika Wyszehradzkiego-(30 V) Zjazd pokojowy z Sobiesławem czeskim w Kłodzku.
- (VI/VII) Władysław zostaje ojcem chrzestnym Wacława, syna Sobiesława.
1138
📖
Roku Pańskiego 1138, w wieku 56 lat, w klasztorze braci Św. Benedykta, [pod wezwaniem] Św. Trójcy zlokalizowanym w Sochaczewie, szczęśliwie zasnął w Panu [...] B[olesław] Krzywousty. - Rocznik świętokrzyski nowy (rękopis sochaczewski)-(28 X) Śmierć Bolesława III Krzywoustego w Sochaczewie (?).
- Wejście w życie tzw. Statutu Krzywoustego.
nieznana (dopiero w XV wieku Jan Długosz zanotował w swej kronice, iż Bolesław zmarł z powodu choroby (nowotworowej?): tracąc stale siły i słabnąc, popadł wreszcie w ciężką niemoc. I choć lekarze mogli byli jej zaradzić środkami medycznymi [ponieważ] Bolesław odsuwał od siebie wszystkie lekarstwa, choroba zaczęła się wzmagać i niemal cały rok zatrzymała Bolesława na łożu boleści)
