Henryk II Pobożny
[...] mąż szczególnie oddany Bogu oraz sprawca dobrych dzieł. Jako wierny i dzielny żołnierz Chrystusa śmiało przeciwstawił się Tatarom dla dobra ludu Bożego i przelawszy krew przyjął śmierć [...]
Żywot Św. Jadwigi
ok. 1213 (?)
📖
Ojciec przyrzekł był młodszemu synowi, Konradowi, córkę księcia Saksonii, przeznaczając mu Łużyce i Ziemię Lubuską, starszego zaś Henryka miał zamiar ustanowić królem Polski. Dowiedziawszy się o tym Konrad, który nienawidził Niemców, zebrawszy Polaków z różnych ziem, zamierzał wygnać brata z nielicznymi Niemcami, jacy wówczas byli na Śląsku. Ojciec zaś i matka, którzy nie byli w stanie uśmierzyć tego zła, zezwolili na zbrojne starcie synów, ustępując: ojciec do Głogowa, matka do Niemczy. Gdy synowie starli się na polu między Legnicą a Złotoryją, w miejscu zwanym Studnica albo Czerwony Kościół, Henryk wraz z niemieckimi przybyszami, tak chłopami jak i rycerzami, których zebrał, zabiwszy niezliczonych Polaków, tryumfalnie zdobył pole zwycięstwa, podczas gdy tamci, którzy zdołali się uratować, uciekali. - Kronika polsko-śląska-Zwycięstwo w rzekomej bitwie (?) pod Studnicą z bratem
Konradem Kędzierzawym.
1214/1220
-Małżeństwo z
Anną, córką Przemysła Ottokara I, króla Czech.
1217-1218
-Udział w wyprawie krzyżowej króla węgierskiego Andrzeja II do Ziemi Świętej (?).
ok. 1222
-Henryk zostaje dopuszczony do współrządów przez ojca.
1228
-(lato) Nieudany najazd
Konrada mazowieckiego na ziemię krakowską.
- Zwycięstwa nad wojskami Konrada w bitwach pod Skałą, Wrocieryżem nad Mierzawą i Międzyborzem (k. Opoczna).
1229
📖
Jednak ponieważ rzadkim jest wśród możnych wyrzec się swego uporu, gdy pobożny Henryk czując się bezpieczniejszym po zwyciężeniu wroga, odesłał do własnych ziem swego syna wraz z wojskiem obcych i udał się do Spinteowicz [Spytkowic] pod Krakowem, by radzić o najważniejszych rzeczach tej ziemi z baronami krakowskimi. Lecz ponieważ krakowski występek i zdrada nigdy nie zmalały, gdy tamże pobożny książę słuchał mszy, oto nagle wpadają wrogowie, porywają go nieprzygotowanego i wiodą w pętach do Płocka, zamku na Mazowszu. - Kronika polsko-śląska -(zima/wiosna)
Henryk Brodaty zostaje pojmany na zjeździe w Spytkowicach przez ludzi
Konrada i uprowadzony do Płocka.
-
Konrad zajmuje ziemię sandomierską.
📖
Widzieli, że nikt nie sprzeciwia się, puścili [więc swoich ludzi] wojować i rabować. Rusini dotarli [wówczas] aż do Milicza i Starogrodu, i ileś wsi wrocławskich zajęli i zdobyli łupy wielkie i wrócili [...] - Kronika halicko-wołyńska-(lato) Zagon wojsk ruskich i mazowieckich pustoszy ziemię wrocławską (m.in. Milicz i Starogród).
-Do Płocka przybywa
Jadwiga von Andechs.
- Henryk zostaje uwolniony (za cenę rezygnacji z pretensji do Krakowa).
-Początek wojny o Ziemię Lubuską z Ludwikiem turyńskim.
1230
-(IX) Henryk bierze udział w wyprawie ojca na Ziemię Lubuską.
1232
-(31 X) Zjazd w Skaryszewie.
1233
📖
Zatem 1233 rycerze [wielko]polscy chcieli zabić pana swego Władysława, syna Odona, sprowadzając księcia Henryka [Brodatego] wraz z synem [Henrykiem Pobożnym] do [Wielko]polski. - Rocznik kapituły gnieźnieńskiej-
Henryk Brodaty (wraz z synem Henrykiem) zostaje wezwany przez rycerstwo niechętne
Władysławowi Odonicowi do objęcia władzy w Wielkopolsce.
1234
-(lato) Wyprawa na Wielkopolskę.
-(VIII) Ugoda z
Konradem w Luchani (nad Wartą).
-Henryk obejmuje władzę namiestniczą w Wielkopolsce z nadania ojca.
-(22 IX/zima) Wyprawa przeciwko
Barnimowi I szczecińskiemu.
- Zdobycie kasztelanii cedyńskiej i kinieckiej.
1235
-(23 I/26 II) Udział w wyprawie krzyżowej do Prus.
- Zwycięstwo w bitwie nad Dzierzgonią.
-(22 VI) Bulla protekcyjna papieża Grzegorza IX.
-(26 VI) Papież Grzegorz IX zatwierdza układ pokojowy z
Władysławem Odonicem.
📖
[...] Wielkopolanie potajemnie wkroczywszy do grodu śremskiego zabili go [Dypolda]. - Kronika wielkopolska
---
Rycerz wielkopolski Borzywoj, poróżniony od dawna z biskupem poznańskim Pawłem o granice wsi i inne krzywdy, wyrządzone katedrze poznańskiej, gdy dla zawarcia ugody w spornych sprawach za pośrednictwem wspólnych przyjaciół przybył do miasta Śremu, po daniu ze swej strony i otrzymaniu [nawzajem] zapewnienia bezpieczeństwa - więzi podstępnie Pawła, biskupa poznańskiego, nie spodziewającego się niczego takiego. Ale wymieniony Paweł uszedłszy z więzienia rzuca na niego klątwę. Cały Kościół uznał wspomnianego Borzywoja za wyklętego i ogłoszono to publicznie we wszystkich świątyniach. Kiedy z zawziętym uporem znosząc klątwę, ociągał się z daniem zadośćuczynienia znieważonemu przez siebie podstępnie biskupowi, ujęty w Śremiu i zabity, zapłacił za swoje zuchwalstwo. Książę bowiem Wielkopolski Władysław zdobywszy zamek Śrem, podpalił go i zarówno Borzywoja, jak i jego pomocnika Sędziwoja śmiercią ukarał. [...]
[Odonic] między innymi zajął, wdarłszy się nocą po przekupieniu straży, zamek Śrem, który dzierżył Borzywoj, syn margrabiego Moraw Dypolda, a siostrzeniec Henryka, i stawiających mu opór margrabiego Borzywoja i rycerza Sędziwoja zabił, gdy inni wpadłszy w popłoch rozpierzchli się. - Kronika Jana Długosza-Utrata Śremu na rzecz
Władysława Odonica (wskutek zdrady części załogi).
- Śmierć Dypolda III Borzywoja, kuzyna Henryka.
📖
[Henryk] urządza ponownie wyprawę przeciw księciu Wielkopolski Władysławowi, synowi Ottona, i mocnym oblężeniem opasuje zamek gnieźnieński [...] Tymczasem, kiedy na próżno stracono wiele czasu na obleganie wymienionego zamku, a sam zamek ubezpieczony silną załogą żołnierzy [...] wydawał się nie do zdobycia, nowe jeszcze nieszczęście spotkało Henryka Brodatego, albowiem trzy wielkie machiny, które uchodziły za silniejsze, od gwałtownego i ciągłego wyrzucania pocisków połamały się i uległy zniszczeniu. [...] Toteż książę Henryk Brodaty zwątpiwszy w poddanie się i zdobycie [zamku] zaniechał oblężenia, a doznawszy wielu strat, powrócił na Śląsk. - Kronika Jana Długosza-
Władysław Odonic odpiera najazd na Gniezno.
1237
-(wiosna) Wojna z
Władysławem Odonicem.
- Utrata grodu Pobzin.
- Zdobycie kasztelanii lądzkiej i Giecza.
1238
📖
[...] Henryk Brodaty, książę Śląska, Wielkopolski i Krakowa, zakończył ostatni dzień, pozostawiając spadkobiercą jedynego syna swego Henryka, którego zrodził ze świętej Jadwigi. - Kronika wielkopolska-(19 III) Śmierć ojca
Henryka Brodatego.
- Henryk przejmuje władzę na Śląsku, w Wielkopolsce i Małopolsce.
- Mieszko Otyły faktycznie usamodzielnia się w księstwie opolsko-raciborskim.
📖
Wiola księżna kaliska i rudzka w roku 1238 na wiecu w Bobrownikach; pozwala wspólnie z synem księciem Władysławem, Klemensem kasztelanem krakowskim lokować wsie Łubnica i Konarzew na prawie średzkim [...] - Kodeks Dyplomatyczny Wielkopolski, nr 214-(17 VIII/) Zjazd w Bobrownikach z księżną kalisko-rudzką Wiolą i jej synem
Władysławem.
- Henryk akceptuje objęcie władzy w księstwie opolsko-raciborskim przez Mieszka i pozostawia księżnej Wioli ziemię kaliską i rudzką (być może jako jej oprawę wdowią, ponieważ tytulatura książęca nie obejmuje Władysława).
-Zawarcie ugody z
Władysławem Odonicem.
-Utrata Santoka na rzecz Brandenburgii.
-
Barnim I szczeciński odbija kasztelanię cedyńską i kiniecką.
1238/1239
-(21 VI 1238/9 VII 1239)
Bolesław usamodzielnia się i przejmuje władzę w księstwie sandomierskim.
1239
📖
[...] arcybiskup magdeburski obległ gród Lubusz [...] Lecz gdy stracił wielką liczbę ludzi ze swego wojska, pokonanego przez Polaków, smutny odstąpił. - Kronika wielkopolska-(lato) Udana obrona Lubusza przed najazdem Wilbranda, arcybiskupa magdeburskiego.
📖
Zatem książę śląski Henryk odzyskał Santok od Niemców. - Rocznik kapituły gnieźnieńskiej-Zbrojne odebranie Brandenburgii grodu w Santoku.
📖
Książę Kazimierz, syn Konrada, pojął za małżonkę córkę Henryka, będącą z nim w piątym stopniu pokrewieństwa. - Rocznik kapituły gnieźnieńskiej-Małżeństwo córki Konstancji z
Kazimierzem Konradowicem.
- (1239/16 VI 1241) Kazimierz obejmuje Ląd (wraz z okręgiem), jako posag swej żony.
1241
📖
Następnie z niezwykłą szybkością [Batu-chan] przybywa do Polski i łupi oraz pustoszy dwa ludne w tym czasie w Polsce miasta: Lublin i Zawichost oraz sąsiadujące z nimi powiaty i ziemie. A widząc, że jest objuczony ogromnym łupem jeńców obojga płci, pobranych spośród Polaków i Rusinów, drogą, którą przybył, wraca na Ruś. Odprowadziwszy brańców w bezpieczne miejsce, wraca pośpiesznie do Polski. A ponieważ rzeki polskie: Bug i Wisła, pozwoliły na przejście po lodzie, przybywa do Sandomierza. Oblega ciasno ze wszystkich stron zarówno zamek, jak miasto Sandomierz. Zdobywszy je wreszcie, [Tatarzy] zabijają opata koprzywnickiego i wszystkich braci klasztoru koprzywnickiego, zakonu cystersów, oraz wielką liczbę duchownych i świeckich, mężczyzn i kobiet, szlachty i ludu obojga płci, którzy się tam zgromadzili w celu ratowania życia lub obrony miejsca. Urządzają wielką rzeź starców i dzieci i jedynie kilku młodym darują życie, ale zakuwają ich jak najgorszych niewolników w straszne dyby. - Kronika Jana Długosza-(I) Oddziały tatarskie (mongolskie) najeżdżają ziemię sandomierską (władztwo
Bolesława).
- Tatarzy zdobywają i plądrują Lublin (I), Zawichost (I) i Sandomierz (13 II).
📖
Już Tatarzy docierali do miasta Połańca, położonego nad rzeką Czarną, i rozkładali się obozem we wsi zwanej Wielkie Tursko, kiedy dopadł ich wojewoda krakowski Włodzimierz z pozostałymi rycerzami krakowskimi, nader jednak nielicznymi, ale zdecydowanymi zwyciężyć lub zginąć, a zaatakowawszy ich znienacka z największą odwagą, stacza z nimi bitwę. Ale choć Włodzimierz wskutek zaskakującego ataku sprawił wśród Tatarów ogromną rzeź i walczył z nimi bardzo wytrwale, Tatarzy jednak zauważyli w końcu niewielką garstkę jego ludzi. Dodawszy sobie nawzajem otuchy, gromadzą wielki oddział jazdy, przełamują szyki polskie i pokonują Polaków. [...] Wojewoda Włodzimierz w trosce nie o siebie, lecz o ojczyznę, aby miał jej kto bronić, zdołał ujść cało. - Kronika Jana Długosza-(II) Wojska dowodzone przez wojewodę krakowskiego Włodzimierza wkraczają na ziemię sandomierską.
- (13 II) Porażka wojsk krakowsko-sandomierskich pod Turskiem Wielkim.
- Wojska tatarskie wycofują się do Sandomierza.
-(III) Ofensywa tatarska w kierunku Krakowa.
- Klęski wojsk polskich w bitwach pod Chmielnikiem (18 III) i Tarczkiem (19 III).
- (28 III) Zdobycie Krakowa przez Tatarów (bez walki).
📖
A kiedy wszyscy mieszczanie ogarnięci podobnym strachem jak krakowianie do tego stopnia, że chwytali w największym popłochu i pośpiechu tylko cenniejsze rzeczy, uciekając pospiesznie, jakby Tatarzy byli już na miejscu, opuścili miasto pełne nie tylko żywności, ale i wielu bogactw, rycerze i ludzie Henryka wyszedłszy z zamku, który obsadzili dla obrony, z wielkim pośpiechem zwożą do zamku majątek i żywność i dopiero wtedy puste miasto przezornie podpalają, żeby Tatarzy nie mogli zawładnąć jego domami i chlubić się jego spaleniem, albo urządzić tam postoju. Tatarzy zaś zastawszy miasto spalone i ogołocone, zarówno z ludzi, jak z jakiegokolwiek majątku, oblegają zamek wrocławski. Lecz gdy przez kilka dni przeciągali oblężenie, nie usiłując zdobyć [zamku], brat Czesław z zakonu kaznodziejskiego, z pochodzenia Polak, pierwszy przeor klasztoru św. Wojciecha we Wrocławiu, który sam z braćmi ze swojego zakonu i innymi wiernymi schronił się na zaniku wrocławskim, modlitwą ze łzami wzniesioną do Boga odparł oblężenie. - Kronika Jana Długosza-(IV) Udana obrona oblężonego zamku wrocławskiego.
📖
Henryk, syn Henryka Brodatego, książę Śląska, Krakowa i Wielkopolski, potężnie zabiega im [Tatarom] drogę z wieloma tysiącami zbrojnych na polu zamkowym w Legnicy i odważnie walczy z nimi, pokładając nadzieję i ufność w pomocy Boga. Lecz zarządzeniem Boga, który niekiedy z powodu zbrodni zezwala na biczowanie swoich, wspomniany szlachetny książę Henryk, straciwszy wiele tysięcy ludzi, sam poległ zabity. Wraz z nim podobnie został zabity pewien książę Bolesław z przydomkiem Szepiołka. - Kronika wielkopolska
---
Książę zaś opolski Mieczysław, uszedłszy z kilkoma [rycerzami], uciekł do zamku w Legnicy. Nie zasłużył, by mu wraz z tylu rycerzami przypadły palmy męczeństwa za wiarę Chrystusową. - Kronika Jana Długosza-(9 IV) Porażka połączonych sił krakowsko-śląsko-wielkopolsko-opolskich (wspieranych przez oddziały zakonów krzyżowych: templariuszy, joannitów i Krzyżaków) pod Legnicą (spowodowana głównie ucieczką
Mieszka z pola bitwy).
- Śmierć Henryka II Pobożnego (oraz jego kuzyna Bolesława Szepiołki) podczas bitwy.
📖
[Tatarzy] uniósłszy w górę głowę księcia Henryka na dość długiej włóczni, podchodzą pod zamek legnicki (miasto bowiem ze strachu przed Tatarami zostało spalone). Pokazują głowę księcia Henryka załodze zamku i przez tłumacza rozkazują, by wobec klęski i śmierci ich księcia Henryka otwarli im zamek. Ale kiedy obrońcy zamku dali im należytą odprawę mówiąc, że zamiast zabitego jednego księcia zostało im wielu książąt, synów najlepszego księcia Henryka, [Tatarzy] spustoszywszy i spaliwszy wsie naokoło Legnicy, udają się do Otmuchowa [...] - Kronika Jana Długosza-(9 IV/) Tatarzy podejmują (krótkotrwałe i bezskuteczne) oblężenie Legnicy.