Bolesław III Rozrzutny (Hojny, Szczodry, Sztylet)
Do takiej ostatecznie doszedł nędzy, że wszystko prawie straciwszy i pozastawiawszy, nie miał się gdzie podziać, ani z czego żyć.
Kronika Jana Długosza
Kronika Jana Długosza
| rodzice ⇒ drzewo genealogiczne | |
|---|---|
| Henryk V Brzuchaty | Elżbieta, córka Bolesława Pobożnego |
| życie | |
| 23 IX 1291 - 21 IV 1352 (Brzeg) | |
| małżeństwa | |
| |
| potomstwo ⇒ drzewo genealogiczne | |
| |
| panowanie | |
| 1306-1311: Brzeg, Legnica, Wrocław (współrządy) 1306-1308: Kalisz 1308-1311: Opawa 1311-1312: Brzeg 1312-1313, 1338-1339: Brzeg, Legnica 1313-1323: Brzeg, Legnica, Wołów 1323-1338: Brzeg, Legnica, Namysłów 1336/37-1339: Lubin (książę zastawny) 1339-1342: Brzeg, Legnica, Lubin 1342-1352: Brzeg, Lubin | |
1296
★
Opowiada się też o nim [Bolku I], że gdy przeciw niemu jako opiekunowi nieletnich synów [Henryka V] zbuntowało się miasto Wrocław, zgromadził przeciw niemu ogromne wojsko. Gdy [Wrocławianie] dowiedzieli się o tym, przeprowadzili z nim liczne układy i zgodzili się wreszcie, że sami zburzą mury miejskie na przestrzeni 4 prętów. Przez ten wyłom książę wjechał do miasta, do którego wcześniej nie chciał wejść i był przyjęty z czcią, a równocześnie z obawą, albowiem zaprowadził spokój, którego surowo i stanowczo przestrzegał [...] - Kronika książąt polskich Piotra z Byczyny- Bolko Surowy zostaje opiekunem księstwa wrocławskiego i legnickiego.
1301
★
Jemu [Henrykowi z Wierzbna], dla znakomitej cnoty i roztropności, po śmierci Bolesława księcia świdnickiego, za zgodną uchwałą panów i szlachty poruczono dozór i opiekę nad synami Henryka V, księcia wrocławskiego i legnickiego, którzy jeszcze nie doszli byli do lat dojrzałych. - Kronika Jana Długosza- Regencję we Wrocławiu i Legnicy obejmuje Henryk z Wierzbna, biskup wrocławski.
1302
★
[Henryk z Wierzbna] zbyt hojnie sypiąc wydatkami, skarb małoletnich w Legnicy przez Bolesława księcia świdnickiego zachowany, do sześćdziesięciu tysięcy grzywien wynoszący, w większej części rozproszył: za co potem od książąt i panów wrocławskich wielkie wycierpiał prześladowanie. - Kronika Jana Długosza-Wacław II zabiera Bolesława na dwór praski.
1303
-(I) Małżeństwo z Małgorzatą, córką Wacława II.1303-1305
-(8 I 1303-21 VI 1305) Władzę regencyjną w księstwie wrocławsko-legnickim sprawuje Wacław II (poprzez swoich starostów).1306
-(4 VIII) Śmierć Wacława III Czeskiego.- Bolesław przybiera tytuł Heres Regni Polonie (Dziedzic Królestwa Polskiego) i rozpoczyna walki o dziedzictwo po Przemyślidach.
-Odbicie Kalisza z rąk Henryka Głogowskiego.
1307
-Wojska Henryka Głogowskiego pustoszą księstwo wrocławskie.1308
-(I/5 II) Utrata Kalisza na rzecz Henryka Głogowskiego.-Bolesław zdobywa ziemię opawską (na Mikołaju I z Przemyślidów; z tytułu nie wypłaconego posagu żony Małgorzaty).
1311
-(11 VI) Układ z Janem Luksemburskim w Ołomuńcu (zawarty dzięki mediacji Bernarda Statecznego).- Bolesław zwraca ziemię opawską w zamian za 8000 grzywien srebra (sumy posagowej żony Małgorzaty).
★
Książęta Henryk i Władysław, synowie Henryka V księcia wrocławskiego, doszedłszy do pełnoletności, gdy widzieli, że brat ich starszy Bolesław w zwykłym sobie trwonieniu skarbów na niewczesne podarki i datki nie ustawał, wielkim naleganiem wymogli na nim wreszcie uskutecznienie działu księstwa wrocławskiego, ażeby rozrzutność Bolesława jemu tylko przynajmniej, a nie wszystkim zrządzała uszczerbek. Według liczby zaś książąt, trzy naznaczono dzielnice, jednę wrocławską, drugą legnicką, trzecią brzeską, z tym zastrzeżeniem, że kto dzielnicę wrocławską otrzyma, zapłaci czterdzieści osiem [raczej osiemnaście - przyp. wł.] tysięcy, kto zaś część legnicką, trzydzieści dwa tysiące grzywien w dodatku temu, dla którego przypadnie dzielnica brzeska, a to z przyczyny nierówności tych trzech części. Na co gdy wszyscy książęta się zgodzili, Bolesław łakomy zawsze na pieniądze wybrał sobie brzeską dzielnicę: dwóm innym, Henrykowi i Władysławowi gdy wybierać przyszło naznaczone części, Henryk wziął wrocławską, Władysław zaś legnicką. - Kronika Jana Długosza- Bolesław obejmuje ziemię brzeską i zobowiązuje braci do spłaty sumą 18000 grzywien z księstwa wrocławskiego i 32000 grzywien z księstwa legnickiego.
- Osadzenie Henryka we Wrocławiu, a Władysława w Legnicy.
1312
-Odebranie Legnicy bratu Władysławowi (z powodu niewywiązania się z zobowiązań finansowych) i wysłanie go do klasztoru pod pretekstem choroby umysłowej.1312-1317
-Walki z synami Henryka Głogowskiego.- (1312) Bolesław i Henryk oblegają gród Frideberg.
- (1314) Przejęcie Wołowa i Lubiąża od Konrada i Bolesława oleśnickiego.
- (8 I 1317) Ugoda z Henrykiem Wiernym i Przemkiem II głogowskim.
- Objęcie terytorium pomiędzy Wołowem a Odrą.
1314
-Odkupienie (za kwotę 32000 grzywien) od brata Władysława jego praw do księstwa legnickiego.1321
-(2 XI) Przekazanie na rzecz Bolesława II opolskiego ziem pomiędzy rzekami Stobrawą i Odrą (bez miejscowości Rybna).1321-1322
-Bolesław sprawuje namiestnictwo w Czechach (w czasie nieobecności Jana Luksemburskiego).1321-1323
★
[Bolesław] wnet dziedzinę Konrada księcia oleśnickiego przeciwnika swego spustoszywszy ogniem i grabieżą; i samego Konrada w kilku pokonawszy bitwach, przywiódł go prawie do nędzy, tak iż pomieniony Konrad jednego tylko miał konia i odziewał się płaszczem płóciennym. Ale za wdaniem się z obu stron panów przedniejszych, ukończyła się przecież ta wojna, i Konrad książę na Oleśnicy, na mocy zawartej wtedy ugody, przymuszony był Bolesławowi księciu brzeskiemu i legnickiemu oddać Namysłów, Bierutów, Kluczbork, Byczynę, Kuncestadt i na zawsze z tych miast ustąpić. Wołów zaś i Lubiąż, chociaż do księstwa legnickiego należały, i od dzielnicy ojca jego Henryka V [Brzuchatego] niesłusznie były oderwane, Bolesław książę brzeski i legnicki, litując się nad nędzą Konrada księcia oleśnickiego, odstąpił mu i darował. - Kronika Jana Długosza- (1323) Konrad traci większość ziem księstwa oleśnickiego.
- (10 VIII 1323) Zawarcie traktatu pokojowego z Konradem w Krakowie.
- Konrad przekazuje księstwo namysłowskie Bolesławowi.
- Powrót Wołowa, Lubiąża i Smogorzewa (prawdopodobnie odkupionego od Henryka VI) do władztwa Konrada.
1322
-(7/8 IV) Śmierć Małgorzaty.★
[Bolesław] począł zbyt szczodrze wylewać swoje łaski na rycerstwo, podwładnych i lenników, niezwykłe wreszcie i miarę przechodzące czynić znowu wydatki: przez co w mnogie i lichwą obciążone zabrnąwszy długi, miasteczko Niemczę z obwodem Bernardowi księciu świdnickiemu [...] w wielu tysiącach grzywien zastawił. - Kronika Jana Długosza1326
-Nieudana próba zbrojnego opanowania Wrocławia.-Małżeństwo z Katarzyną, córką Mladena II Šubić, bana chorwackiego.
1328/1329
★
Tymczasem Władysław subdiakon, książę legnicki, brat Bolesława księcia brzeskiego, wrócił z Mazowsza, gdzie pojąwszy dla bogatego posagu w małżeństwo podstarzałą już pannę, córkę Bolesława księcia mazowieckiego, przez niejaki czas zabawiał, pokąd nie stracił posażnych pieniędzy i nie zbrzydził sobie swej połowicy. - Kronika Jana Długosza1329
★
Gdy zaś wrócił z Mazowsza książę Władysław, brat księcia Bolesława [...] udał się do króla [czeskiego] i zapewniał, że on będzie prawym panem i dziedzicem Legnicy, a powołując się na jakieś pismo mieszczan legnickich [...] ofiarował królowi na sprzedaż ziemię legnicką. Król, wziąwszy to pismo, pokazał je księciu Bolesławowi. Ten ujrzawszy je, przestraszył się [...] bo król groził, że chce mieć Legnicę i że go zupełnie zniszczy, jeśli mu się nie podda i nie stanie się lennikiem korony czeskiej. Że zaś Bolesław [...] przez swą rozrzutność zbyt był wyczerpany, by mógł się opierać, przeto lękając się, że grozić mu będzie jeszcze większe niebezpieczeństwo, został on poddanym i lennikiem króla czeskiego. - Kronika książąt polskich Piotra z Byczyny- (9 V) Bolesław (wraz z synami) zostaje zmuszony do złożenia (we Wrocławiu) hołdu lennego Janowi Luksemburskiemu.
ok. 1329
-Bracia Bolesław, Henryk i Władysław zostają zaliczeni w poczet braci przyrodnich (die Halbbrüder) Zakonu Krzyżackiego.po 1329
★
Władysław książę legnicki, syn Henryka V księcia wrocławskiego, trafiony ciężkim i głębokim smutkiem, że dzielnicę swoję księstwo legnickie, na zasadnie podziału między braćmi ustanowionego, bratu swemu Bolesławowi księciu brzeskiemu w trzydziestu dwóch tysiącach grzywien długu zastawił, przez co sam pozostał w niedostatku i nędzy, a Bolesław posiadł razem księstwa legnickie i brzegskie; poduszczony namowami nieprawych doradców, postanowił wojnę wydać bratu Bolesławowi księciu brzeskiemu, w nadziei, że orężem zmusi Bolesława do zwolnienia mu rzeczonego długu i odstąpienia bratniej dzielnicy, księstwa legnickiego. Począł więc z największą, jak tylko mógł gwałtownością, i własne legnickie i brzeskie do brata swogo należące księstwo pożogami, łupiestwami i rozmaitymi klęskami pustoszyć. Bolesław książę brzeski, wystąpiwszy z silnym odporem, zwłaszcza iż mu nie zbywało na ludziach i orężu, wnet zamachy jego ukrócił, a po kilkukrotnych porażkach i zupełnej wojska jego rozsypce, samego Władysława pojmawszy, w zamku legnickim uwięził, i przez pół roku okutego na ręce i nogi w katuszy trzymał. - Kronika Jana Długosza- Oddziały Władysława zostają rozbite, a on sam zostaje pojmany i osadzony przez brata na zamku w Legnicy.
★
Potem za wdaniem się z obu stron przyjaciół, nastąpiła między nimi ugoda, z tym zastrzeżeniem: "aby Bolesław książę brzeski księstwo legnickie w pieniądzach sobie przysądzonych trzymał, Władysławowi zaś bratu corocznie pięćset grzywien na jego utrzymanie płacił." - Kronika Jana Długosza- Bolesław zobowiązuje się do corocznej wypłaty Władysławowi kwoty 500 grzywien, w zamian za rezygnację z roszczenia do Legnicy.
★
Widząc Władysław książę legnicki, że mu wszystko nie tak poszło jak się spodziewał, wpadł w szaleństwo, i w swym obłąkaniu połączył się z jakimś rycerzem, który miał zamek Hornsberg w górach leżący, skąd ze zgrają wygnańców, zbiegów i potępionych dłużników począł za zdobyczą najeżdżać księstwa legnickie i brzeskie. Ale gdy raz po nowe łupy wpadł do wsi Jankowa i Wierzbna w ziemi brzeskiej, wieśniacy, którzy dla swego bezpieczeństwa stu ludzi zbrojnych mieli w gotowości, z dwudziestu towarzyszami schwytali go i do Bolesława księcia brzeskiego odprowadzili. - Kronika Jana Długosza- Pojmanie Władysława przez obrońców wsi Janków i Wierzbno w ziemi brzeskiej i odesłanie go do więzienia w Legnicy.
★
Wtrącony powtórnie do więzienia i przez rok cały trzymany w zamku legnickim, do takiego przyszedł szaleństwa, że i siebie samego i wszystkich którzy mu posługiwali chciał zabić, przeto nikt do niego przystąpić nawet nie śmiał. Gdy wreszcie ochłódł nieco z tego pomieszania, wypuszczono go na wolność; wszelako nie postępował już trzeźwo i rozsądnie, ale jak obłąkany, z jednym lub dwoma towarzyszami, włóczył się i przejeżdżał w gościnę od księdza do szlachcica, od szlachcica do sołtysa, i trwał w takim obłędzie i pomieszaniu przez czas niejaki, po czym odzyskał znowu przytomność umysłu i zdrowie. - Kronika Jana Długosza1333
-Przywilej lokacyjny dla Chojnowa.1335
-(XI) Uczestnictwo w zjeździe wyszehradzkim.★
Tak to chyba, jako kara za grzechy, ziemia i księstwo wrocławskie, przeszły z rąk panów przyrodzonych w obce ręce i tak przepadła wolność książąt polskich. - Kronika książąt polskich Piotra z Byczyny- Księstwo wrocławskie zostaje przyłączone do Czech.
1336
-Wydzierżawienie cła i landwójtostwa legnickiego.1336/1337
-Bolesław zostaje ekskomunikowany za nieuiszczenie 200 grzywien długu.-Jan ścinawski zastawia Lubin (wraz z okręgiem) Bolesławowi.
1338
-(zima/wiosna) Przekazanie Namysłowa synowi Wacławowi.-Wydzierżawienie podatku menniczego z Legnicy.
1339
-Sprzedaż Bierutowa Konradowi.-Bolesław wydzierżawia prawa zwierzchnie do Legnicy i Chojnowa (wraz z okręgami) oraz cło z komór celnych w Chojnowie i Chocianowie.
-(/22 VIII) Odkupienie Lubina (wraz z okręgiem) od Jana Luksemburskiego.
1339/1340
-Bolesław zostaje ekskomunikowany za przywłaszczenie mienia kościelnego.1341
-(IX) Uczestnictwo w uroczystościach weselnych Kazimierza Wielkiego i Adelajdy heskiej w Poznaniu.1342
-Bolesław przekazuje ziemię legnicką synom (Wacławowi i Ludwikowi).-(10 X) Wacław i Ludwik składają hołd lenny Karolowi IV Luksemburskiemu.
1342/1343
-Bolesław zastawia Grodków (wraz z okręgiem) biskupstwu wrocławskiemu.1344
★
Przecław kupił dla kościoła wrocławskiego od Bolesława, księcia legnickiego i brzeskiego, miasto i zamek Grotków z powiatem [...] - Kronika Janka z Czarnkowa1347
-(2 IX) Uczestnictwo w koronacji Karola IV Luksemburskiego na króla Czech.1352
★
[Bolesław] począł usilnie starać się i przez synów swoich Wacława i Ludwika dopraszać, aby od kar kościelnych mógł być uwolnionym. Ci spowodowani prośbą ojcowską, przyrzekli wszelkich ku temu dołożyć usiłowań: a gdy młodszy syn Ludwik nie odstępował ojca dogorywającego na łożu śmiertelnem, starszy Wacław czynił starania u Przecława biskupa i kapituły Wrocławskiej, zobowiązując się uroczyście w swoim i brata Ludwika imieniu do zwrócenia ojcowskich zaborów, aby ojca swego Bolesława księcia brzeskiego uwolniono od kar, jakie nań w sprawach przez różne osoby wytoczonych szczegółowo zostały wymierzone. Wystani więc niebawem Jan dziekan i Piotr z Gustyny kanonicy wrocławscy spiesznie do Brzegu przybywają, i na mocy udzielonego sobie upoważnienia, Bolesława księcia uwalniają od klątwy i zdejmują interdykt. - Kronika Jana Długosza-(21 IV) Śmierć Bolesława III Rozrzutnego w Brzegu.
- Dzielnica brzesko-oławska zostaje objęta w dożywocie przez księżną-wdowę Katarzynę Šubić.
Bolesław III Rozrzutny - podobizna z nagrobka
heraldyka:
wybrane pieczęcie:
+S BOLEZLAI DEI GRA DVCIS SLESIE ET DOI LEGNITZENSIS
+S BOLEZLAI DI GRA DVCIS SLEZIE ET DNI DE LEGNITZ
ciekawostka:
Przydomki księcia Bolesława - "Rozrzutny" (Prodigus), "Hojny" (Largus) - ukazują jego największą wadę: był utracjuszem. Przeznaczał znaczne kwoty pieniędzy na życie w przepychu, na organizację wystawnych uczt i turniejów rycerskich. Ogromne wydatki pociągały wielkie długi Bolesława, co doprowadziło nawet do obłożenia go (dwukrotnie!) klątwą kościelną, której zdjęcie udało się uzyskać dopiero na łożu śmierci.
Sam książę musiał również uczestniczyć w turniejach rycerskich i zyskał tam sławę, co potwierdza jeszcze jeden przydomek, który nadała mu Kronika zbrasławska - Fixuralis Custellus ("Przeszywający kordem", "Sztylet").
ważniejsze fundacje:
| 1311- 1312 | Kaplica Książęca w klasztorze cystersów w Lubiążu |
|---|---|
| 1314 | klasztor i kościół (Św. Katarzyny) dominikanek we Wrocławiu (budowa rozpoczęta przez Henryka Brzuchatego) |
| 1335 | klasztor franciszkanów w Brzegu |
| 1336 | klasztor dominikanów w Brzegu |
przyczyna śmierci:
niestrawność (książę nabawił się jej podczas wielkiej uczty, wydanej z okazji zakończenia Wielkiego Postu: według Kroniki książąt polskich zjadł wówczas aż trzynaście kurczaków)
pochówek:
| 1352 | opactwo cystersów w Lubiążu (obecnie pocysterski kościół klasztorny; pochowany w Kaplicy Książęcej; płyta główna z grobowca znajduje się obecnie w Muzeum Narodowym we Wrocławiu) |
|---|---|
| zdjęcie kościoła pocysterskiego w Lubiążu | |
| zdjęcie grobowca Bolesława Rozrzutnego | |