Bolesław III Rozrzutny (Hojny, Szczodry, Sztylet)
Do takiej ostatecznie doszedł nędzy, że wszystko prawie straciwszy i pozastawiawszy, nie miał się gdzie podziać, ani z czego żyć.
Kronika Jana Długosza
| rodzice ⇒ drzewo genealogiczne |
|---|
| Henryk V Brzuchaty | Elżbieta, córka Bolesława Pobożnego |
| życie |
|---|
| 23 IX 1291 - 21 IV 1352 (Brzeg) |
| małżeństwa |
|---|
- OO1303 - 1322: Małgorzata, córka Wacława II Czeskiego
- OO1326 - 1352: Katarzyna, córka Mladena II Šubić, bana chorwackiego
|
| potomstwo ⇒ drzewo genealogiczne |
|---|
- Wacław (1310/18 - 2 VI 1364)
Ludwik (1313/21 - 6/23 XII 1398)
Mikołaj (IV 1322)
|
| panowanie |
|---|
1306-1311: Brzeg, Legnica, Wrocław (współrządy)
1306-1308: Kalisz
1308-1311: Opawa
1311-1312: Brzeg
1312-1313, 1338-1339: Brzeg, Legnica
1313-1323: Brzeg, Legnica, Wołów
1323-1338: Brzeg, Legnica, Namysłów
1336/37-1339: Lubin (książę zastawny)
1339-1342: Brzeg, Legnica, Lubin
1342-1352: Brzeg, Lubin |
1296
📖
Opowiada się też o nim [Bolku I], że gdy przeciw niemu jako opiekunowi nieletnich synów [Henryka V] zbuntowało się miasto Wrocław, zgromadził przeciw niemu ogromne wojsko. Gdy [Wrocławianie] dowiedzieli się o tym, przeprowadzili z nim liczne układy i zgodzili się wreszcie, że sami zburzą mury miejskie na przestrzeni 4 prętów. Przez ten wyłom książę wjechał do miasta, do którego wcześniej nie chciał wejść i był przyjęty z czcią, a równocześnie z obawą, albowiem zaprowadził spokój, którego surowo i stanowczo przestrzegał [...] - Kronika książąt polskich Piotra z Byczyny-(22 II) Śmierć
Henryka V Brzuchatego.
- Bolko Surowy zostaje opiekunem księstwa wrocławskiego i legnickiego.
1301
📖
Jemu [Henrykowi z Wierzbna], dla znakomitej cnoty i roztropności, po śmierci Bolesława księcia świdnickiego, za zgodną uchwałą panów i szlachty poruczono dozór i opiekę nad synami Henryka V, księcia wrocławskiego i legnickiego, którzy jeszcze nie doszli byli do lat dojrzałych. - Kronika Jana Długosza-(9 XI) Śmierć
Bolka I Surowego.
- Regencję we Wrocławiu i Legnicy obejmuje Henryk z Wierzbna, biskup wrocławski.
1302
📖
[Henryk z Wierzbna] zbyt hojnie sypiąc wydatkami, skarb małoletnich w Legnicy przez Bolesława księcia świdnickiego zachowany, do sześćdziesięciu tysięcy grzywien wynoszący, w większej części rozproszył: za co potem od książąt i panów wrocławskich wielkie wycierpiał prześladowanie. - Kronika Jana Długosza-Odsunięcie Henryka z Wierzbna ze stanowiska regenta (z powodu marnotrawstwa).
-
Wacław II zabiera Bolesława na dwór praski.
1303
-(I) Małżeństwo z Małgorzatą, córką
Wacława II.
1303-1305
-(8 I 1303-21 VI 1305) Władzę regencyjną w księstwie wrocławsko-legnickim sprawuje
Wacław II (poprzez swoich starostów).
1306
-(4 VIII) Śmierć
Wacława III Czeskiego.
- Bolesław przybiera tytuł Heres Regni Polonie (Dziedzic Królestwa Polskiego) i rozpoczyna walki o dziedzictwo po Przemyślidach.
-Objęcie samodzielnych rządów (formalnie współrządów z braćmi) w księstwie wrocławsko-legnickim.
-Odbicie Kalisza z rąk
Henryka Głogowskiego.
1307
-Wojska
Henryka Głogowskiego pustoszą księstwo wrocławskie.
1308
-(I/5 II) Utrata Kalisza na rzecz
Henryka Głogowskiego.
-Bolesław zdobywa ziemię opawską (na Mikołaju I z Przemyślidów; z tytułu nie wypłaconego posagu żony Małgorzaty).
1311
-(11 VI) Układ z Janem Luksemburskim w Ołomuńcu (zawarty dzięki mediacji
Bernarda Statecznego).
- Bolesław zwraca ziemię opawską w zamian za 8000 grzywien srebra (sumy posagowej żony Małgorzaty).
📖
Książęta Henryk i Władysław, synowie Henryka V księcia wrocławskiego, doszedłszy do pełnoletności, gdy widzieli, że brat ich starszy Bolesław w zwykłym sobie trwonieniu skarbów na niewczesne podarki i datki nie ustawał, wielkim naleganiem wymogli na nim wreszcie uskutecznienie działu księstwa wrocławskiego, ażeby rozrzutność Bolesława jemu tylko przynajmniej, a nie wszystkim zrządzała uszczerbek. Według liczby zaś książąt, trzy naznaczono dzielnice, jednę wrocławską, drugą legnicką, trzecią brzeską, z tym zastrzeżeniem, że kto dzielnicę wrocławską otrzyma, zapłaci czterdzieści osiem [raczej osiemnaście - przyp. wł.] tysięcy, kto zaś część legnicką, trzydzieści dwa tysiące grzywien w dodatku temu, dla którego przypadnie dzielnica brzeska, a to z przyczyny nierówności tych trzech części. Na co gdy wszyscy książęta się zgodzili, Bolesław łakomy zawsze na pieniądze wybrał sobie brzeską dzielnicę: dwóm innym, Henrykowi i Władysławowi gdy wybierać przyszło naznaczone części, Henryk wziął wrocławską, Władysław zaś legnicką. - Kronika Jana Długosza-(5 X/4 XI) Podział księstwa wrocławsko-legnickiego.
- Bolesław obejmuje ziemię brzeską i zobowiązuje braci do spłaty sumą 18000 grzywien z księstwa wrocławskiego i 32000 grzywien z księstwa legnickiego.
- Osadzenie Henryka we Wrocławiu, a Władysława w Legnicy.
1312
-Odebranie Legnicy bratu
Władysławowi (z powodu niewywiązania się z zobowiązań finansowych) i wysłanie go do klasztoru pod pretekstem choroby umysłowej.
1312-1317
-Walki z synami
Henryka Głogowskiego.
1314
-Odkupienie (za kwotę 32000 grzywien) od brata
Władysława jego praw do księstwa legnickiego.
1321
-(2 XI) Przekazanie na rzecz
Bolesława II opolskiego ziem pomiędzy rzekami Stobrawą i Odrą (bez miejscowości Rybna).
1321-1322
-Bolesław sprawuje namiestnictwo w Czechach (w czasie nieobecności Jana Luksemburskiego).
1321-1323
📖
[Bolesław] wnet dziedzinę Konrada księcia oleśnickiego przeciwnika swego spustoszywszy ogniem i grabieżą; i samego Konrada w kilku pokonawszy bitwach, przywiódł go prawie do nędzy, tak iż pomieniony Konrad jednego tylko miał konia i odziewał się płaszczem płóciennym. Ale za wdaniem się z obu stron panów przedniejszych, ukończyła się przecież ta wojna, i Konrad książę na Oleśnicy, na mocy zawartej wtedy ugody, przymuszony był Bolesławowi księciu brzeskiemu i legnickiemu oddać Namysłów, Bierutów, Kluczbork, Byczynę, Kuncestadt i na zawsze z tych miast ustąpić. Wołów zaś i Lubiąż, chociaż do księstwa legnickiego należały, i od dzielnicy ojca jego Henryka V [Brzuchatego] niesłusznie były oderwane, Bolesław książę brzeski i legnicki, litując się nad nędzą Konrada księcia oleśnickiego, odstąpił mu i darował. - Kronika Jana Długosza-Wyprawy łupieżcze (wspólnie z
Władysławem Łokietkiem i
Bernardem Statecznym) przeciwko
Konradowi.
- (1323) Konrad traci większość ziem księstwa oleśnickiego.
- (10 VIII 1323) Zawarcie traktatu pokojowego z Konradem w Krakowie.
- Konrad przekazuje księstwo namysłowskie Bolesławowi.
- Powrót Wołowa, Lubiąża i Smogorzewa (prawdopodobnie odkupionego od Henryka VI) do władztwa Konrada.
1322
-(7/8 IV) Śmierć Małgorzaty.
📖
[Bolesław] począł zbyt szczodrze wylewać swoje łaski na rycerstwo, podwładnych i lenników, niezwykłe wreszcie i miarę przechodzące czynić znowu wydatki: przez co w mnogie i lichwą obciążone zabrnąwszy długi, miasteczko Niemczę z obwodem Bernardowi księciu świdnickiemu [...] w wielu tysiącach grzywien zastawił. - Kronika Jana Długosza-(22 V)
Bernard Stateczny przekazuje Bolesławowi blisko 100 kg złota, obejmując w zastaw Niemczę.
1326
-Nieudana próba zbrojnego opanowania Wrocławia.
-Małżeństwo z Katarzyną, córką Mladena II Šubić, bana chorwackiego.
1328/1329
📖
Tymczasem Władysław subdiakon, książę legnicki, brat Bolesława księcia brzeskiego, wrócił z Mazowsza, gdzie pojąwszy dla bogatego posagu w małżeństwo podstarzałą już pannę, córkę Bolesława księcia mazowieckiego, przez niejaki czas zabawiał, pokąd nie stracił posażnych pieniędzy i nie zbrzydził sobie swej połowicy. - Kronika Jana Długosza-Powrót na Śląsk brata
Władysława.
1329
📖
Gdy zaś wrócił z Mazowsza książę Władysław, brat księcia Bolesława [...] udał się do króla [czeskiego] i zapewniał, że on będzie prawym panem i dziedzicem Legnicy, a powołując się na jakieś pismo mieszczan legnickich [...] ofiarował królowi na sprzedaż ziemię legnicką. Król, wziąwszy to pismo, pokazał je księciu Bolesławowi. Ten ujrzawszy je, przestraszył się [...] bo król groził, że chce mieć Legnicę i że go zupełnie zniszczy, jeśli mu się nie podda i nie stanie się lennikiem korony czeskiej. Że zaś Bolesław [...] przez swą rozrzutność zbyt był wyczerpany, by mógł się opierać, przeto lękając się, że grozić mu będzie jeszcze większe niebezpieczeństwo, został on poddanym i lennikiem króla czeskiego. - Kronika książąt polskich Piotra z Byczyny-Władysław (legnicki) sprzedaje swoje prawa do Legnicy królowi Janowi Luksemburskiemu.
- (9 V) Bolesław (wraz z synami) zostaje zmuszony do złożenia (we Wrocławiu) hołdu lennego Janowi Luksemburskiemu.
-Udział w wyprawie Jana Luksemburskiego na Łużyce.
ok. 1329
-Bracia Bolesław,
Henryk i
Władysław zostają zaliczeni w poczet
braci przyrodnich (
die Halbbrüder) Zakonu Krzyżackiego.
po 1329
📖
Władysław książę legnicki, syn Henryka V księcia wrocławskiego, trafiony ciężkim i głębokim smutkiem, że dzielnicę swoję księstwo legnickie, na zasadnie podziału między braćmi ustanowionego, bratu swemu Bolesławowi księciu brzeskiemu w trzydziestu dwóch tysiącach grzywien długu zastawił, przez co sam pozostał w niedostatku i nędzy, a Bolesław posiadł razem księstwa legnickie i brzegskie; poduszczony namowami nieprawych doradców, postanowił wojnę wydać bratu Bolesławowi księciu brzeskiemu, w nadziei, że orężem zmusi Bolesława do zwolnienia mu rzeczonego długu i odstąpienia bratniej dzielnicy, księstwa legnickiego. Począł więc z największą, jak tylko mógł gwałtownością, i własne legnickie i brzeskie do brata swogo należące księstwo pożogami, łupiestwami i rozmaitymi klęskami pustoszyć. Bolesław książę brzeski, wystąpiwszy z silnym odporem, zwłaszcza iż mu nie zbywało na ludziach i orężu, wnet zamachy jego ukrócił, a po kilkukrotnych porażkach i zupełnej wojska jego rozsypce, samego Władysława pojmawszy, w zamku legnickim uwięził, i przez pół roku okutego na ręce i nogi w katuszy trzymał. - Kronika Jana Długosza-Brat
Władysław występuje zbrojnie przeciwko Bolesławowi, w nadziei odzyskania ziemi legnickiej.
- Oddziały Władysława zostają rozbite, a on sam zostaje pojmany i osadzony przez brata na zamku w Legnicy.
📖
Potem za wdaniem się z obu stron przyjaciół, nastąpiła między nimi ugoda, z tym zastrzeżeniem: "aby Bolesław książę brzeski księstwo legnickie w pieniądzach sobie przysądzonych trzymał, Władysławowi zaś bratu corocznie pięćset grzywien na jego utrzymanie płacił." - Kronika Jana Długosza-Uwolnienie brata (po półrocznym okresie uwięzienia), dzięki mediacji
Henryka.
- Bolesław zobowiązuje się do corocznej wypłaty Władysławowi kwoty 500 grzywien, w zamian za rezygnację z roszczenia do Legnicy.
📖
Widząc Władysław książę legnicki, że mu wszystko nie tak poszło jak się spodziewał, wpadł w szaleństwo, i w swym obłąkaniu połączył się z jakimś rycerzem, który miał zamek Hornsberg w górach leżący, skąd ze zgrają wygnańców, zbiegów i potępionych dłużników począł za zdobyczą najeżdżać księstwa legnickie i brzeskie. Ale gdy raz po nowe łupy wpadł do wsi Jankowa i Wierzbna w ziemi brzeskiej, wieśniacy, którzy dla swego bezpieczeństwa stu ludzi zbrojnych mieli w gotowości, z dwudziestu towarzyszami schwytali go i do Bolesława księcia brzeskiego odprowadzili. - Kronika Jana Długosza-
Władysław przyłącza się do grupy rycerzy-rabusiów (tzw.
raubritterów) stacjonujących na zamku Rogowiec k. Wałbrzycha (
Hornsberg), skąd prowadzi niszczycielskie najazdy na księstwo legnicko-brzeskie.
- Pojmanie Władysława przez obrońców wsi Janków i Wierzbno w ziemi brzeskiej i odesłanie go do więzienia w Legnicy.
📖
Wtrącony powtórnie do więzienia i przez rok cały trzymany w zamku legnickim, do takiego przyszedł szaleństwa, że i siebie samego i wszystkich którzy mu posługiwali chciał zabić, przeto nikt do niego przystąpić nawet nie śmiał. Gdy wreszcie ochłódł nieco z tego pomieszania, wypuszczono go na wolność; wszelako nie postępował już trzeźwo i rozsądnie, ale jak obłąkany, z jednym lub dwoma towarzyszami, włóczył się i przejeżdżał w gościnę od księdza do szlachcica, od szlachcica do sołtysa, i trwał w takim obłędzie i pomieszaniu przez czas niejaki, po czym odzyskał znowu przytomność umysłu i zdrowie. - Kronika Jana Długosza-Uwolnienie brata
Władysława (po rocznym okresie uwięzienia).
1333
-Przywilej lokacyjny dla Chojnowa.
1335
-(XI) Uczestnictwo w zjeździe wyszehradzkim.
📖
Tak to chyba, jako kara za grzechy, ziemia i księstwo wrocławskie, przeszły z rąk panów przyrodzonych w obce ręce i tak przepadła wolność książąt polskich. - Kronika książąt polskich Piotra z Byczyny-(24 XI) Śmierć brata
Henryka VI Dobrego.
- Księstwo wrocławskie zostaje przyłączone do Czech.
1336
-Wydzierżawienie cła i landwójtostwa legnickiego.
1336/1337
-Bolesław zostaje ekskomunikowany za nieuiszczenie 200 grzywien długu.
-
Jan ścinawski zastawia Lubin (wraz z okręgiem) Bolesławowi.
1338
-(zima/wiosna) Przekazanie Namysłowa synowi
Wacławowi.
-Wydzierżawienie podatku menniczego z Legnicy.
1339
-Sprzedaż Bierutowa
Konradowi.
-Bolesław wydzierżawia prawa zwierzchnie do Legnicy i Chojnowa (wraz z okręgami) oraz cło z komór celnych w Chojnowie i Chocianowie.
-(/22 VIII) Odkupienie Lubina (wraz z okręgiem) od Jana Luksemburskiego.
1339/1340
-Bolesław zostaje ekskomunikowany za przywłaszczenie mienia kościelnego.
1341
-(IX) Uczestnictwo w uroczystościach weselnych
Kazimierza Wielkiego i Adelajdy heskiej w Poznaniu.
1342
-Bolesław przekazuje ziemię legnicką synom (
Wacławowi i
Ludwikowi).
-(10 X)
Wacław i
Ludwik składają hołd lenny Karolowi IV Luksemburskiemu.
1342/1343
-Bolesław zastawia Grodków (wraz z okręgiem) biskupstwu wrocławskiemu.
1344
📖
Przecław kupił dla kościoła wrocławskiego od Bolesława, księcia legnickiego i brzeskiego, miasto i zamek Grotków z powiatem [...] - Kronika Janka z Czarnkowa-(19 I) Sprzedaż Grodkowa (wraz z okręgiem) biskupowi Przecławowi z Pogorzeli i kapitule wrocławskiej.
1347
-(2 IX) Uczestnictwo w koronacji Karola IV Luksemburskiego na króla Czech.
1352
📖
[Bolesław] począł usilnie starać się i przez synów swoich Wacława i Ludwika dopraszać, aby od kar kościelnych mógł być uwolnionym. Ci spowodowani prośbą ojcowską, przyrzekli wszelkich ku temu dołożyć usiłowań: a gdy młodszy syn Ludwik nie odstępował ojca dogorywającego na łożu śmiertelnem, starszy Wacław czynił starania u Przecława biskupa i kapituły Wrocławskiej, zobowiązując się uroczyście w swoim i brata Ludwika imieniu do zwrócenia ojcowskich zaborów, aby ojca swego Bolesława księcia brzeskiego uwolniono od kar, jakie nań w sprawach przez różne osoby wytoczonych szczegółowo zostały wymierzone. Wystani więc niebawem Jan dziekan i Piotr z Gustyny kanonicy wrocławscy spiesznie do Brzegu przybywają, i na mocy udzielonego sobie upoważnienia, Bolesława księcia uwalniają od klątwy i zdejmują interdykt. - Kronika Jana Długosza-(IV) Cofnięcie klątwy z Bolesława (na łożu śmierci; wskutek starań synów).
-(21 IV) Śmierć Bolesława III Rozrzutnego w Brzegu.
- Dzielnica brzesko-oławska zostaje objęta w dożywocie przez księżną-wdowę Katarzynę Šubić.
